Γονεῖς καί παιδιά Β’ τόμος
Κεντρική διάθεση: Ἐκδόσεις «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας»
https://toperivoli.gr/product/γονεῖς-καί-παιδιά-β΄-τόμος/
Περιεχόμενα
Εἰσαγωγικό σημείωμα ἐπιμελητῶν 9
Τό παιδί: μιά αὐτοτελής προσωπικότητα 11
Ἡ στάση τῶν γονέων
ἀπέναντι στά λάθη τῶν παιδιῶν Α´ 32
Ἡ στάση τῶν γονέων
ἀπέναντι στά λάθη τῶν παιδιῶν Β´ 52
Τί κρύβεται
πίσω ἀπό ἕνα ἐλάττωμα τοῦ παιδιοῦ; 66
Τό πρόγραμμα: ἀπαραίτητο
γιά τήν ὁμαλή ἀνάπτυξη τοῦ παιδιοῦ 85
Πῶς θά ἔχουμε ἕνα πρόγραμμα
μέσα στήν οἰκογένεια 100
Ἡ ἐξάσκηση τοῦ παιδιοῦ
σέ νέες δραστηριότητες 128
Βοηθοῦμε τά παιδιά μας μέ σωστό τρόπο; 144
Κερδίστε τή συνεργασία τῶν παιδιῶν Α´ 160
Κερδίστε τή συνεργασία τῶν παιδιῶν Β´ 166
Κερδίστε τή συνεργασία τῶν παιδιῶν Γ´ 185
Μήπως τά παιδιά βρίσκουν τρόπο
νά ἀπασχολοῦν τούς γονεῖς; 197
Εἶναι ἄραγε ἀπαραίτητος
ἕνας ἀγώνας ὑπεροχῆς; Α´ 216
Εἶναι ἄραγε ἀπαραίτητος
ἕνας ἀγώνας ὑπεροχῆς; Β´ 224
Πῶς θά καταλάβουμε
ἄν μπαίνουμε σέ ἀγώνα ὑπεροχῆς 231
Μποροῦμε νά κάνουμε κάτι! 239
Μακριά ἀπό τό πεδίο τῆς μάχης! 246
Ἔργα, ὄχι λόγια Α´ 260
Ἔργα, ὄχι λόγια Β´ 273
Ἔργα, ὄχι λόγια Γ´ 288
Χρειάζεται νά λέμε καί «ὄχι» στά παιδιά Α´ 305
Χρειάζεται νά λέμε καί «ὄχι» στά παιδιά Β´ 320
Προσοχή στίς αὐθόρμητες ἀντιδράσεις Α´ 335
Προσοχή στίς αὐθόρμητες ἀντιδράσεις Β´ 344
Μήν κάνετε γιά τό παιδί
ὅ,τι μπορεῖ νά κάνει μόνο του 355
Οἱ καβγάδες τῶν παιδιῶν Α´ 369
Οἱ καβγάδες τῶν παιδιῶν Β´ 377
Εἰσαγωγικό σημείωμα ἐπιμελητῶν
Ἡ ἐπανέκδοση, μέσα σέ σύντομο χρονικό διάστημα, τοῦ πρώτου τόμου τῆς σειρᾶς ὁμιλιῶν «Γονεῖς καί παιδιά» –οἱ ὁποῖες ἔγιναν τό ἔτος 1969-70– ἔδειξε τό ζωηρό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ γιά τίς ὁμιλίες αὐτές. Ἔτσι, αἰσθανθήκαμε τήν ἀνάγκη νά προχωρήσουμε στήν ἔκδοση ἑνός ἀκόμη τόμου, ὁ ὁποῖος περιλαμβάνει τίς ὁμιλίες πού ἔγιναν τά ἑπόμενα δύο χρόνια, 1970-71 καί 1971-72, πάνω στό ἴδιο θέμα.
Στίς ὁμιλίες αὐτές, ὅπως καί σ᾿ ἐκεῖνες τοῦ πρώτου τόμου, παρουσιάζονται πραγματικά, ὄχι φτιαχτά, περιστατικά ἀπό τήν καθημερινή ζωή τῶν παιδιῶν –ἡλικίας μερικῶν μηνῶν μέχρι καί ἕνδεκα περίπου χρονῶν– μέ τούς μεγάλους. Τά στιγμιότυπα αὐτά τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς ὁ ὁμιλητής τά σχολιάζει μέ βάση τήν ψυχολογία καί τήν παιδαγωγική, κυρίως ὅμως μέ βάση τή χριστιανική ἀλήθεια, μέ σκοπό νά βοηθήσει πρωτίστως τούς γονεῖς, ἀλλά καί ὅσους ἔχουν σχέση μέ παιδιά, νά ἀντιμετωπίζουν πιό σωστά τά παιδιά καί τά προβλήματα πού παρουσιάζονται στίς σχέσεις μαζί τους. Θά λέγαμε μάλιστα ὅτι καί στίς μεταξύ μας σχέσεις μποροῦμε νά βοηθηθοῦμε ἐμεῖς οἱ μεγάλοι, ἄν μελετήσουμε μέ διάθεση μαθητείας αὐτά τά ἁπλά παραδείγματα, κυρίως μάλιστα μέσα στή διάσταση πού δίνουν σ᾿ αὐτά τά σχόλια τοῦ ὁμιλητοῦ πού τά συνοδεύουν.
Ταπεινά εὐχόμαστε τά παραδείγματα αὐτοῦ τοῦ βιβλίου –πού ἄλλοτε εἶναι πρός ἀποφυγήν καί ἄλλοτε πρός μίμησιν– νά μᾶς μυήσουν, μέ τόν τρόπο πού ἑρμηνεύονται, στά μικρά μυστικά τῆς καθημερινῆς ζωῆς μέσα στό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου.
Ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο
Ἔκανε τό παιδί ἕνα λάθος. Ἄν τό ἀποπάρεις, ἄν ἀρχίσεις νά τό μαλώνεις, ἄν δέν τοῦ δείξεις κατανόηση, ἄν δέν προσπαθήσεις, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ λάθους του, νά τό βοηθήσεις γιά νά διορθώσει τό λάθος καί νά προχωρήσει, τότε τραυματίζεται τό παιδί, ἀποθαρρύνεται, ἀπογοητεύεται, καί θά γίνονται λάθη πάνω στά λάθη.
Μπορεῖ ἕνα παιδί ὄντως νά ἔχει μιά ἀδεξιότητα, ἀλλά μέ τό νά τοῦ λέει ἡ μητέρα ὅτι εἶναι ἀδέξιο καί νά τοῦ τό τονίζει αὐτό, καί μάλιστα νά μεγαλοποιεῖ τό σφάλμα τοῦ παιδιοῦ ἤ τό ὅποιο ἐλάττωμά του, δέν θεραπεύει τό παιδί. Δέν τό βοηθάει νά ξεπεράσει τό ἐλάττωμά του, ἀλλά σπρώχνει πιό βαθιά, θά ἔλεγε κανείς, αὐτό τό ἐλάττωμα, καί ἔτσι πιό πολύ αὐτό ριζώνει, καί τό παιδί ἔπειτα γίνεται ὅλο καί πιό ἀδέξιο, καί ὅλο καί περισσότερο ἀφήνεται στήν παθολογική κατάσταση, ἡ ὁποία δημιουργεῖται μέσα του. Θά ἔλεγε κανείς χωρίς κανένα δισταγμό ὅτι σ᾿ αὐτές τίς περιπτώσεις φταίει πολύ περισσότερο ὁ μεγαλύτερος, ὁ γονέας, πού συμπεριφέρεται κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο, ἀπ᾿ ὅ,τι φταίει τό παιδί.
Ὅπως κάθε ἄνθρωπος, ἔτσι καί ἕνα παιδί εἶναι μέ χίλια δυό πράγματα μέσα του δεμένο, καί πρέπει νά ἔχει κανείς τό κλειδί νά τό ξεδένει, ἄν ἐπιτρέπεται νά πῶ ἔτσι. Δυό σωστές λέξεις μπορεῖ νά εἶναι ἕνα κλειδάκι, πού λύνει ἐκείνη τήν ὥρα τό παιδί ἀπό ἕνα πεισματάκι πού ἔχει, χωρίς ὅμως τό ἴδιο νά πληγώνεται, ἀλλά μᾶλλον νά ἐλευθερώνεται ἀπό αὐτό τό πεῖσμα, μέ ἀποτέλεσμα καί νά βελτιώνεται τό παιδί ἐσωτερικά, ἀλλά καί νά γίνεται ἡ δουλειά πού πρέπει νά γίνει.
Σ᾿ αὐτές τίς περιπτώσεις, ὅπως καί γιά ὁποιοδήποτε ἐλάττωμα πού ἔχει ἕνα παιδί, ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά γιατρέψουμε τό παιδί εἶναι νά ἀγνοήσουμε τό ἐλάττωμά του. Πρέπει πάρα πολύ νά προσέχουμε νά μήν ταυτίζουμε τίς ἐνέργειες τοῦ παιδιοῦ, τά σφάλματά του, ἕνα κακό πού ἔχει, μέ τό ἴδιο τό παιδί. Νά ξεχωρίζουμε τά ἐλαττώματα καί ὅλο τό κακό πού ὑπάρχει στήν ψυχή τοῦ παιδιοῦ ἀπό τό ἴδιο τό παιδί, καί νά τό βοηθοῦμε νά τά ξεπερνᾶ. Ὅταν ἔτσι ἀντιμετωπίζουν οἱ γονεῖς τά παιδιά, αὐτά αἰσθάνονται πιό ἄνετα καί ἔχουν διάθεση νά ἀγωνιστοῦν, γιά νά ξεπεράσουν τά ἐλαττώματά τους.
Ἄν δέν βάλει κανείς ἕνα πρόγραμμα στή ζωή τοῦ παιδιοῦ, ὄχι μέ σκοπό νά τό περιορίσει, ἀλλά νά τοῦ δείξει πῶς θά προχωρήσει, ἤ ἄν βάλει ἕνα πρόγραμμα καί δέν τό τηρήσει μέ σταθερότητα –ὅπως πολλές φορές συμβαίνει– αὐτό εἶναι εἰς βάρος τοῦ παιδιοῦ. Πόσες φορές λέμε στό παιδί κάτι, καί ἄν ὕστερα ἀπό λίγο γιά τόν ἄλφα ἤ βῆτα λόγο δέν τό τηρήσει, φερόμαστε ἀπέναντί του μέ τέτοιον τρόπο, σάν νά μήν τό εἴπαμε. Αὐτό μπορεῖ νά ἐπαναληφθεῖ ξανά καί ξανά. Ἔτσι, τό παιδί, κι ἄν ἀκόμη δέν τό συνειδητοποιεῖ, διαισθάνεται ὅμως πώς, κι ἄν τοῦ λέμε κάτι, δέν σημαίνει ὅτι πρέπει αὐτό νά τηρηθεῖ. Ὁπότε, πάλι ἐμεῖς φταῖμε σ᾿ αὐτό.
Δέν φτάνει ἁπλῶς νά παρακολουθεῖ κανείς τό παιδί του καί νά σπεύδει μέ ὑπομονή νά τό βοηθήσει, κάθε φορά πού ἔχει ἀνάγκη νά βοηθηθεῖ. Χρειάζεται νά βοηθάει κανείς τό παιδί κατά τέτοιον τρόπο, πού τό παιδί νά μαθαίνει· νά ἐξασκεῖται δηλαδή στό νά μάθει μερικά πράγματα, πού δέν εἶναι εὔκολο νά τά μάθει ἀλλιῶς, ἄν δέν τοῦ τά δείξουν. Καί ξέρετε, ἄν δέν γίνει αὐτό, θά ὑπάρχουν συνέπειες σέ ὅλη τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ἄν τό παιδί δέν μάθει ἀπό μικρό μόνο του νά χειρίζεται κάποια πράγματα, μόνο του νά σκέπτεται μερικά πράγματα, μόνο του νά συλλαμβάνει μερικές ἔννοιες, θά μεγαλώσει, θά γίνει ἄνδρας, θά δημιουργήσει τό ἴδιο οἰκογένεια, θά κάνει παιδιά, καί ὅμως θά ἔχει μιά δειλία, μιά ἀτολμία.
Ἕνας πατέρας ἤ μιά μητέρα πού ἔχουν παράπονα ἀπό τά παιδιά τους, ἄς σκεφθοῦν, ἄς διερωτηθοῦν μήπως τυχόν δέν πῆραν τή σωστή στάση ἀπέναντί τους, μήπως φέρθηκαν κυριαρχικά στά παιδιά τους, μήπως θέλησαν νά τά κατακτήσουν, νά τά κρατήσουν κτῆμα τους. Ἄν ἐνήργησαν κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο, ὅσα μέτρα καί ἄν λάβουν, προπαντός στήν ἐποχή μας, τά παιδιά ἀπό κάποιο παράθυρο, ἀπό κάποια πόρτα θά τούς ξεφύγουν, καί θά ὑπάρχει μιά διαμάχη. Πόσοι γονεῖς παραπονοῦνται γιά τά παιδιά τους, καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά πόσα παιδιά παραπονοῦνται γιά τούς γονεῖς τους! Πῶς νά γεφυρώσει κανείς αὐτό τό μεγάλο χάσμα πού ὑπάρχει μεταξύ τους! Ἐπιτρέψτε μου νά πῶ ὅτι τίς πιό πολλές φορές τό φταίξιμο εἶναι τῶν μεγάλων, τῶν γονέων. Δέν ἀθωώνουμε καθόλου τά παιδιά –ὄχι μόνο τά μικρά, πού εἶναι πολύ πιό ἀθῶα, ἀλλά καί τά μεγάλα ἀκόμη– ἀλλά ἡ στάση τῶν παιδιῶν εἶναι ἀνάλογη μέ τή στάση πού παίρνουν οἱ γονεῖς.
Μπορεῖ νά εἶναι σωστή ἡ γνώμη μας, μπορεῖ πέρα γιά πέρα ἐμεῖς νά ἔχουμε δίκιο, καί ὁ ἄλλος πράγματι νά μήν ἔχει καί νά πέφτει ἔξω. Τό θέμα ὅμως δέν εἶναι ποιός ἔχει δίκιο καί ποιός δέν ἔχει. Τό θέμα εἶναι ὅτι δέν πρέπει, καί ὅταν ἀκόμη ἔχουμε δίκιο, νά προσπαθήσουμε νά ἐπιβάλουμε τή γνώμη μας καί νά ὑποχρεώσουμε τόν ἄλλο νά τή δεχθεῖ, ὅταν μάλιστα πρόκειται γιά μικρά παιδιά. Ὅπως λέχθηκε, ὅταν ἐπιβάλλουμε στό μικρό παιδί μιά γνώμη, μιά ἄποψή μας, ἕνα θέλημά μας, εἶναι σάν νά τοῦ καταστρέφουμε τήν ὕπαρξή του –ἔτσι τό νιώθει– καί ἑπομένως τό παιδί ἀντιδρᾶ ἀνάλογα.
Ὅταν ὁ γονέας, μέ τήν ὅλη προσωπικότητά του, μέ τήν ὅλη πνευματική του κατάρτιση καί μόρφωση, παίρνει τή στάση πού πρέπει νά πάρει ἀπέναντι στό παιδί, τότε γύρω ἀπό τό παιδί καί μέσα στό παιδί δημιουργοῦνται, θά λέγαμε, ἀκριβῶς αὐτοί οἱ τοῖχοι, πού τό κάνουν νά αἰσθάνεται ὅτι βρίσκεται σέ ἀσφάλεια, ὅτι βρίσκεται σέ σιγουριά. Ἤ, ἄν θέλετε νά πῶ καί τό ἑξῆς: μέ τή στάση του ἕνας γονέας, μέ τά λόγια του, μέ τίς ἐκδηλώσεις του, μέ τήν προσωπικότητά του πιθανόν νά καταφέρνει νά ἐξαφανίζει μέσα ἀπό τό παιδί ὁρισμένες ἀντίθετες δυνάμεις, ὁρισμένες καταστροφικές δυνάμεις.
Ὅταν οἱ γονεῖς ἀφήνουν τό παιδί νά κάνει ὅ,τι θέλει, ὅταν δέν τοῦ συμπεριφέρονται σωστά, ὅταν τό παιδί δέν αἰσθάνεται ὅτι ἔχει ἕναν πατέρα, μιά μητέρα μέ προσωπικότητα τέτοια πού ἐπιβάλλεται πάνω του, τότε, ἐπιτρέψτε μου νά πῶ, εἶναι σάν νά γεμίζει ἡ ὕπαρξή του μέ καπνούς, εἶναι σάν νά γεμίζει ἡ ὕπαρξή του μέ διάφορες φανταστικές καταστάσεις, πού τό κάνουν ἄνω κάτω. Ἑπομένως, δέν μπορεῖ νά ἀναπτυχθεῖ σωστά, δέν μπορεῖ νά μεγαλώσει σωστά καί νά πάρει τή στάση καί τή θέση ἐκείνη πού πρέπει νά πάρει μέσα στήν οἰκογένεια καί μέσα στήν κοινωνία.