Λάμψας ἐν τῇ Αἰγύπτῳ φωτισμόν ἀληθείας… Τά γάρ εἴδωλα ταύτης, Σωτήρ, μή ἐνέγκαντά σου τήν ἰσχύν πέπτωκεν. Ὑπάρχει μιά παράδοση, ὅτι, ὅταν ὁ Ἰωσήφ καί ἡ Παναγία μέ τόν Χριστό κατέφυγαν στήν Αἴγυπτο, ἀπό ὅπου περνοῦσαν, τά εἴδωλα ἔπεφταν. Δέν μποροῦσαν νά σταθοῦν ὄρθια· νά περνάει ὁ πλάστης τοῦ σύμπαντος, καί αὐτά νά μένουν ἐκεῖ, ξόανα!
Ὅλοι μαζί, καθώς τελοῦμε τήν ἀκολουθία τῶν χαιρετισμῶν, προσευχόμαστε καί λαμβάνουμε τίς εὐλογίες τοῦ Θεοῦ. Μεγάλος θησαυρός ὅλα αὐτά τά λόγια. Ὅμως ἐξαρτᾶται ἀπό τό πῶς θά τά πάρει κανείς. Ἐάν τά πάρει ὅτι κάποιος τά ἔγραψε, ἁπλῶς γιά νά ἔχουμε ἀκολουθίες, γιά νά γεμίζει ἡ ζωή μας, δέν θά ὠφεληθεῖ πολύ. Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ φώτισε τόν ὑμνογράφο, ἔβαλε στόν νοῦ καί στή γραφίδα του ὅλα αὐτά. Καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ φωτίζει τίς ψυχές ἡμῶν τῶν χριστιανῶν, καί ἀκοῦμε, δεχόμαστε, ὠφελούμαστε.

Ἄν θέλουν νά ἔχουν ἀληθινή ἀγάπη τά ἀνδρόγυνα, πρέπει νά ἔχουν μιά ἀπόσταση, ἀλλιῶς δέν μποροῦν νά ἔχουν ἀληθινή ἀγάπη. Μπορεῖ κάποιος νά πεῖ: «Τί εἴδους γάμος εἶναι αὐτός, ἅμα ἔχουν ἀπόσταση;» Καί ὅμως, εἶναι μεγάλη ἀλήθεια αὐτό. Πρέπει νά σέβεται ὁ ἕνας τόν ἄλλο. Γενικά οἱ ἄνθρωποι πρέπει νά σέβονται ὁ ἕνας τόν ἄλλο. Ἀκόμη καί τό μικρό παιδί, ὅσο μικρό κι ἄν εἶναι, ὅσο κι ἄν ἔχει τήν ἀνάγκη τῶν γονέων, πρέπει οἱ γονεῖς νά τό σέβονται, μέ τήν ἔννοια ὅτι εἶναι ἕνας ξεχωριστός ἄνθρωπος πού ἔχει –ἄν ἐπιτρέπεται νά ποῦμε ἔτσι– τά δικαιώματά του, πού ἔχει ξεχωριστή ζωή· δέν μποροῦμε νά φερόμαστε σ᾿ αὐτό σάν νά μήν εἶναι προσωπικότητα, σάν νά μήν εἶναι ἕνα ξεχωριστό ὄν. Πολύ περισσότερο μεταξύ τους οἱ σύζυγοι πρέπει νά ἔχουν σεβασμό. Τότε λειτουργεῖ σωστά ἡ ἀγάπη, τότε λειτουργεῖ σωστά ἡ κοινωνία, ἡ ἐπικοινωνία, ἡ ἕνωση· τότε ἔχουμε ψυχική ἕνωση, πνευματική ἕνωση.

Τόν δέκατο τέταρτο αἰώνα φώτισε ὁ Θεός τούς ἁγίους πατέρες καί τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ νά βροῦν αὐτόν τόν τρόπο προσευχῆς: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησον ἡμᾶς», ἤ «ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν». Φαίνεται, χρειαζόταν αὐτή ἡ προσευχή, καθώς εἶχαν χαλαρώσει οἱ ἄνθρωποι καί εἶχαν ξεμακρύνει ἀπό τόν Θεό.
Πάρα πολλές ψυχές, καί ἐκεῖνα τά χρόνια καί ἀργότερα καί μέχρι σήμερα, καί ἀνάπαυση βρίσκουν, καθώς προσεύχονται μέ αὐτόν τόν τρόπο, καί καθαρότητα ψυχῆς ἔχουν καί ἐν πολλοῖς ζοῦν μέσα στόν κόσμο ἔτσι, πού νά εἶναι ὠφέλιμοι στούς ἄλλους, καί ἁγιάζονται. Μάλιστα, καθώς ἐργάζονται τήν προσευχή αὐτή σωστά, ἐπίμονα καί συνεχῶς, ἀπό ἐδῶ ἀκόμη πολλοί ἀπό αὐτούς αἰσθάνονται νά εἶναι στόν παράδεισο. Ἀπό ἐδῶ ἀκόμη ἀξιώνονται νά βλέπουν τό ἄκτιστο φῶς· ὄχι μόνο, ἄς ποῦμε, τό νιώθουν, ἀλλά ὄντως τό βλέπουν.

Εἶναι μακάριος ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀπό τό ἕνα μέρος, θέλει δέν θέλει, βλέπει ὅλα αὐτά πού κάνουν οἱ ἄνθρωποι στή γῆ –πού μερικές φορές εἶναι τέτοια, ὥστε νομίζει κανείς πώς χάνεται τό πᾶν– ἀλλά, ἀπό τό ἄλλο μέρος, ἔχει ὑπ᾿ ὄψιν του ὅτι ἄλλος εἶναι ὁ κύριος, ἄλλος εἶναι τό ἀφεντικό, καί ἐμπιστεύεται στόν Κύριο. Διότι μαζί μέ τόν Κύριο, ὁ ὁποῖος δέν ἐπηρεάζεται, δέν ἀνησυχεῖ καί δέν ἐνοχλεῖται καθόλου ἀπό τούς ἀνθρώπους, καί ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, καθώς εἶναι ἀφοσιωμένος στόν Κύριο, καθώς γίνεται ἕνα μέ τόν Κύριο, δέν φοβᾶται. Μπορεῖ νά βλέπει τά ἀνθρώπινα, πού ἔρχονται καί παρέρχονται, μπορεῖ νά βλέπει ὁμάδες ἀνθρώπων, ἤ καί μεμονωμένα ἄτομα, πού θέλουν νά σαρώσουν τό πᾶν, ἀλλά δέν δειλιάζει ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Πάντοτε λέει: «Βέβαια, αὐτά κάνουν οἱ ἄνθρωποι, αὐτά λένε οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά τί ἄραγε λέει ὁ Θεός, ὁ Κύριος τῆς ἀνθρωπότητος, ὁ Κύριος τῆς ἱστορίας;»

Ἔχει σημασία νά δώσει κανείς στόν Θεό ἀπό τόν ἑαυτό του τό καλύτερο, ὅλο τόν ἑαυτό του· καί νά τόν δώσει τότε ἀκριβῶς πού εἶναι ξεκούραστος, τίς καλύτερες ὧρες. Τότε νά γονατίσει νά προσευχηθεῖ, νά μελετήσει, νά κλάψει, νά μετανοήσει, νά ἐπιστρέψει στόν Θεό, νά μείνει μέ τόν Θεό. Καί τότε ὁ Θεός βλέπει ὅτι ἔχει νά κάνει μέ μιά ψυχή πού μπορεῖ νά συνεννοηθεῖ μαζί της καί στήν ὁποία μπορεῖ νά ἔχει ἐμπιστοσύνη. Δίνει μετά ἤ δέν δίνει τή χάρη του, τή βοήθειά του; Τή χαριτώνει τήν ψυχή αὐτή, τήν εὐλογεῖ, τή γεμίζει καί τήν κυκλώνει πλούσια μέ τό ἔλεός του. Καί μένει ὁ Θεός κατά ἕναν τρυφερό τρόπο μέσα στήν ψυχή, μαζί μέ τήν ψυχή αὐτή. Τήν παρηγορεῖ, τή στηρίζει, τήν καθαρίζει καί τή λαμπρύνει, τή χαροποιεῖ καί γλυκαίνει τούς πόνους της. Καί μένει μαζί της –τό αἰσθάνεται ἡ ψυχή– καί τήν καταρτίζει, τήν ἑτοιμάζει σάν τήν πιό καλή νύμφη γιά νά τήν ἔχει αἰώνια μαζί του.

Ὅταν σέ ἕνα ἀδύνατο κράτος ἡ κυβέρνηση ἔχει νά ἀντιμετωπίσει ἐσωτερικούς ἤ ἐξωτερικούς ἐχθρούς, καί ὑπάρχει ἔξω ἀπό αὐτό τό κράτος μιά μεγάλη δύναμη πού μπορεῖ νά ἐπιβάλει τήν τάξη, ἡ δύναμη αὐτή περιμένει ἁπλῶς μιά κλήση, μιά νόμιμη πρόσκληση. Περιμένει νά πεῖ ἡ κυβέρνηση: «Ἐλᾶτε νά μᾶς βοηθήσετε, νά μᾶς σώσετε· κινδυνεύουμε», καί ἔρχεται ἀμέσως καί ἐπεμβαίνει ἀνάλογα. Αὐτό τό παίρνουμε ὡς παράδειγμα, γιά νά ποῦμε ὅτι ἡ μεγάλη αὐτή δύναμη αἰσθάνεται ἄνετα καί ἐπεμβαίνει νόμιμα, ὅταν κληθεῖ. Ὁ Κύριος, λοιπόν, πού εἶναι στούς οὐρανούς καί τά ἐλέγχει ὅλα, ἑπομένως καί τήν ψυχή μας καί ὅλο τόν ἐπαναστατημένο ἐσωτερικό μας κόσμο, περιμένει, ἀδελφοί μου, τήν κλήση αὐτή καί ἀμέσως μπορεῖ νά τά βάλει ὅλα στή θέση τους. Ἀμέσως μπορεῖ νά καταστείλει τίς ἐπαναστάσεις ἀπό μέσα μας, νά διώξει τούς ἐχθρούς καί νά σκορπίσει εἰρήνη, γαλήνη καί νηνεμία. Περιμένει κλήση, πρόσκληση.

Δέν ἦταν τυχεροί μόνο αὐτοί οἱ ἅγιοι πού ἀξιώθηκαν νά μαρτυρήσουν στά πρῶτα χρόνια τῶν διωγμῶν. Οὔτε ἦταν πάλι, ἄς ποῦμε, τυχεροί οἱ ἄλλοι οἱ ἅγιοι πού μέσα στίς ἐρήμους καί στά ἀσκηταριά σήκωσαν τό μαρτύριο τῆς συνειδήσεως χρόνια καί χρόνια καί μαρτύρησαν ἔτσι καί ἔχυσαν τό αἷμα τῆς καρδιᾶς τους. Καί στίς ἡμέρες μας, ὅπως καί σέ ὅλες τίς ἐποχές, πιστεύω ὅτι δέν ὑπάρχει ἁγιότητα χωρίς μαρτύριο, ἔστω μαρτύριο ἀναίμακτο. Δέν εἶναι μαρτύριο μόνο ὅταν χυθεῖ αἷμα, ἀλλά καί ὅταν ἡ ὅλη ζωή τοῦ ἁγίου, τοῦ ὅποιου ἁγίου, εἶναι ἀπό πολλές ἀπόψεις μαρτυρική.
Τό μυστικό εἶναι, ὁ καθένας μας νά τά πάρουμε ἔτσι· πού δέν εἶναι δύσκολα πράγματα αὐτά, οὔτε χρειάζεται νά κάνει κανείς κάτι ἰδιαίτερο γιά νά μαρτυρήσει γιά τόν Χριστό καί νά ἁγιαστεῖ ἡ ὅλη ὕπαρξή του μέσα στό μαρτύριο αὐτό τό σημερινό. Ἀρκεῖ νά ἔχουμε διάθεση νά ζήσουμε ὅπως θέλει ὁ Χριστός.