Προσωπικῶς, ἀδελφοί μου, πιό πολύ πιστεύω σ᾿ αὐτό: Μπορεῖ ὁ εὔσπλαχνος Θεός νά ἄφησε τήν ἀνθρωπότητα νά φθάσει σέ ἕνα σημεῖο πού πράγματι δέν πάει ἄλλο· μπροστά εἶναι γκρεμός. Καί μπορεῖ νά ἐπιτρέψει ὁ Θεός νά ἔρθουν ἔτσι τά πράγματα, ὥστε νά φτάσουμε ἐντελῶς στό χεῖλος τοῦ γκρεμοῦ. Κάποιοι θά πέσουν στόν γκρεμό. Τώρα χάνονται οἱ ἄνθρωποι μέ τά ναρκωτικά, ἀλλά θά ἀρχίσει νά γίνεται ἀκόμη μεγαλύτερη χρήση αὐτῶν τῶν οὐσιῶν, καί θά πεθαίνουν οἱ ἄνθρωποι ἀπό τόν λευκό θάνατο. Ἄλλοι θά τρελαίνονται. Καί ἄλλοι θά γυρίσουν πίσω. Καί δέν ἀποκλείεται νά ἔχουμε μιά καινούργια ἀνθρωπότητα. Πολλοί δηλαδή πού μπορεῖ νά ἔφτασαν στό τελευταῖο σκαλοπάτι, ἀλλά ἀπό ἄγνοια, καθώς κάποιοι τούς παρέσυραν –διότι ὑπάρχουν γνήσιες ψυχές, εἰλικρινεῖς, πού εἶναι θύματα– θά ἐπιστρέψουν στόν Θεό. Καί μπορεῖ νά ἔχουμε ἁγίους. Δέν τό ξέρουμε.

Δέν εἴμαστε διατεθειμένοι ὁλοπρόθυμα νά κάνουμε τήν κάθε στιγμή αὐτό πού περιμένει ὁ Θεός. Πιό πολύ πέφτουμε στή ραθυμία, πού μᾶς ἀχρηστεύει. Γιά ἄλλα πράγματα δραστηριοποιοῦμε ὅλο τόν ἑαυτό μας. Στά θέματα τά πνευματικά ἤ εἴμαστε ἀδιάφοροι ἤ, τήν ὥρα πού ἐμφανιζόμαστε ὡς ἄνθρωποι πού πιστεύουμε, ἀδρανοῦμε. Τό ἀληθινό, τό σωστό εἶναι ἐμεῖς ἀνθρωπίνως νά κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε· ὄχι νά παίρνουμε τά πράγματα κατά μαγικό τρόπο, ὅπως κάποιος πού, ἄσχετα ἄν ζεῖ στίς ἁμαρτίες, νομίζει ὅτι μέ τά γητεύματα τάχα θά βοηθηθεῖ. Ἐνώπιον τοῦ Κυρίου ἡ ὅλη ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ζωντανεύει, ξεσηκώνεται, ὀρθώνεται, γιά νά γίνει λαμπάδα πού θά καεῖ. Ἑπομένως καί ὑπομονή θά κάνεις, καί θάρρος θά ἔχεις, καί δέν θά φοβηθεῖς. Ἄς πονέσεις, ἄς βογκήξεις. Τό τί θά γίνει τελικά τό ἀφήνεις στόν Θεό. Δέν τόν συμβουλεύεις. Παραδίδεσαι σ᾿ αὐτόν. Καί ἐλπίζεις μέ βεβαιότητα.

Τά πολλά πρόσωπα ἐκείνων οἱ ὁποῖοι πιστεύουν ἐν Χριστῷ στήν Ἁγία Τριάδα, εἶναι ἕνας ἄνθρωπος ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἐν Ἁγίᾳ Τριάδι καί ἔχουν κοινωνία μεταξύ τους. Ὅταν βλέπεις νά κλείνεται ἡ ψυχή σου, νά σκληραίνει, ὅταν βλέπεις ὅτι σκέπτεσαι μόνο τόν ἑαυτό σου καί δέν ἔχεις ἀγάπη, δέν ἀνοίγεσαι πρός τούς ἀδελφούς, νά φοβᾶσαι καί νά προβληματίζεσαι σοβαρά. Ἡ ὅποια χριστιανικότητα πού ἔχεις μέσα σου, δέν εἶναι γνήσια, δέν εἶναι αὐτό πού φτιάχνει τό Πνεῦμα τό Ἅγιον μέσα στόν ἄνθρωπο. Εἶναι κάτι ἄλλο. Δέν δικαιολογούμαστε νά εἴμαστε ξένοι πρός τό ὅλο πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Εὐαγγελίου, τῆς χριστιανικῆς ἀληθείας, ὅπως τή διατύπωσαν οἱ πατέρες τῆς πρώτης Συνόδου. Καί ὄχι ἁπλῶς δέν δικαιολογούμαστε, ἀλλά θά δώσουμε λόγο. Δέν μποροῦμε νά εἴμαστε χριστιανοί ψεύτικοι, νόθοι, μή γνήσιοι, κατά τό δοκοῦν. Νά ἀνησυχήσουμε, ἄν μέσα μας φρονοῦμε ἀλλιῶς.

Μιά ψυχή μπορεῖ νά ἔχει φοβερά πράγματα μέσα της, καί στό μυαλό καί στήν ὅλη ὀντότητά της μιά σύγχυση. Καί ὅμως, καθώς τελικά ἔχει σώας τάς φρένας ὁ ἄνθρωπος –δέν ἔχει χάσει τό μυαλό του– μπορεῖ ἁπλά­ἁπλά νά πεῖ: «Δέν μπορεῖ νά εἶναι τοῦ Θεοῦ αὐτά πού ἔχω μέσα μου· δέν μπορεῖ νά τά θέλει ὁ Θεός. Καί δέν θά μέ ἀφήσει ἕρμαιο ὅλων αὐτῶν τῶν καταστάσεων. Γιά νά ἐπιτρέψει ὁ Θεός τόσο πολύ νά γιγαντωθοῦν αὐτά τά φοβερά πράγματα, τόσο πολύ νά μέ ἁλυσοδέσουν καί νά μέ κυβερνοῦν, φαίνεται ὅτι μοῦ χρειαζόταν· ἀλλιῶς, ἐγώ μέ τίποτε δέν θά ἔπαιρνα ἀπόφαση νά ἀπαρνηθῶ τόν ἑαυτό μου». Ὁ καθένας μας εἶναι ἕνα μεγάλο μυστήριο. Ἐπειδή ἔχεις μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό σου, δέν τόν ἀπαρνεῖσαι εὔκολα. Ὅταν ὅμως τόν δεῖς ὅτι εἶναι μιά κοπριά –ἐπιτρέψτε μου νά πῶ ἔτσι– θά κάνεις τό πᾶν γιά νά τόν πετάξεις, νά ἀπαλλαγεῖς ἀπό αὐτόν. Δύσκολο εἶναι;

Εἶναι ὄχι μόνο ἐγωισμός ἀλλά αἵρεση νά νομίζει κανείς ὅτι πᾶνε ἐκεῖνα τά χρόνια πού ἕνας μεγάλος ἁμαρτωλός, μιά μεγάλη ἁμαρτωλή γινόταν ἅγιος ἤ ἁγία. Μήν περιμένεις ἔτσι νά σέ ἐπισκεφθεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ἡ ψυχή βρίσκεται σέ πλάνη, σέ αἵρεση –ἐν γνώσει της μάλιστα, θά ἔλεγε κανείς– δέν μπορεῖ νά τήν πλησιάσει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἡ παρουσία τόσων ἁγίων στόν οὐρανό, τόσο διαφορετικῶν μεταξύ τους, δέν φανερώνει ἁπλῶς ὅτι ἔχουμε τούς εἰδικούς προστάτες ὁ καθένας μας ἐπάνω ἐκεῖ, ἀλλά ὅτι μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ἴδια δύναμη, μέ τόν ἴδιο Χριστό πού ἔγιναν αὐτοί ἅγιοι, μποροῦμε καί ἐμεῖς νά ἁγιάσουμε. Νά τό προσέξουμε αὐτό καί νά μήν ἀποκλείουμε τήν ψυχή μας –μέ τήν κακή νοοτροπία καί τήν πλάνη πού ἔχουμε μέσα μας– ἀπό τόν ἐπηρεασμό τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἅγιος Αὐγουστίνος καί σέ αἵρεση ἔπεσε καί σέ ἁμαρτία πολλή. Ἀλλά δέν ἔμεινε ἐκεῖ.

Ἄν δέν καταλάβεις πῶς ἔχουν τά τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί δέν πάρεις σοβαρά τή σωτηρία, τό νά ἀπαρνηθεῖς τόν ἑαυτό σου εἶναι αὐτοκτονία. Ποιός αὐτοκτονεῖ στά καλά καθούμενα; Κατά τέτοιον τρόπο ζεῖ καί βασιλεύει μέσα μας ἡ φιλαυτία! Ποῦ νά διανοηθεῖ κανείς μαρτύριο καί δυσκολίες γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ! Ἡ σχέση μέ τόν Χριστό εἶναι θεωρητική. Δέν εἶναι φλόγα, φωτιά μέσα στήν καρδιά –κάτι πού τό κάνει βέβαια ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἑπομένως, ἐκεῖνο πού πρέπει νά προσέξουμε εἶναι νά ἀπαρνούμαστε ἀληθινά τόν ἑαυτό μας. Στό πιό μικρό πραγματάκι. Ἀπό ἐκεῖ νά ἀρχίσεις. Ἀρνεῖσαι, π.χ., νά φᾶς κάτι μόνο καί μόνο ἐπειδή δέν σοῦ ἀρέσει, ἐνῶ πρέπει νά τό φᾶς. Δέν παραιτεῖσαι ἀπό ἕνα θεληματάκι σου καί ἐπιμένεις καί φέρνεις ἐπιχειρήματα. Πόσες τέτοιες εὐκαιρίες καί μικροπεριστατικά ἔχουμε στήν καθημερινή ζωή, πού τά ἐπιτρέπει ὁ Θεός, γιά νά βοηθηθοῦμε νά ἀπαρνούμαστε τόν ἑαυτό μας!

«Κύριέ μου, αἰσθάνομαι ὅτι ἁμάρτησα πολύ. Ἐσύ μέ κάλεσες, μέ βάπτισες, μοῦ ἔδωσες τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί ἐγώ καμία σημασία δέν ἔδωσα. Ὅταν ἤμουν μικρός, ἤμουν δικαιολογημένος, ἀλλά ὅταν μεγάλωσα, δέν ἐνδιαφέρθηκα οὔτε μέ ἀπασχόλησε τί ἀκριβῶς ἔγινε καί ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ δική μου στάση. Μετανοῶ, Κύριε, ὄχι ἁπλῶς γενικά πού εἶμαι ἁμαρτωλός, ἀλλά γι᾿ αὐτή τήν προσβολή ἀπέναντί σου· πού δέν λογάριασα αὐτό πού ἔκανες μέσα στήν ψυχή μου, καθώς γεννήθηκες, βαπτίστηκες, κήρυξες, σταυρώθηκες, ἀναστήθηκες, ἀνελήφθης, ἔστειλες τό Ἅγιο Πνεῦμα καί διά τοῦ μυστηρίου τοῦ βαπτίσματος καί τῆς θείας Κοινωνίας ὅλα μοῦ τά δίνεις. Καί ἐγώ οὔτε κάν θέλω νά τά σκέπτομαι καί νά τά νιώθω οὔτε θέλω νά συμμορφωθῶ πρός αὐτά. Μέ ἐνδιαφέρουν τόσο, ὅσο νά μέ βοηθήσουν νά εἶναι ἥσυχη καί τακτοποιημένη ἡ ζωή μου ὅπως ἐγώ τή θέλω. Συγχώρησέ με!»