Στόν ἅγιο Ἀντώνιο τί δέν συνέβη! Τί δέν ἦρθε! Τί δέν ἔζησε ὁ ἅγιος! Τί δέν πέρασε! Σάν νά ἦταν παρατημένος ἀπό τόν Θεό. Τόν βασανίζει ἔτσι ὁ διάβολος, τόν βασανίζει ἀλλιῶς· πότε μέ φαντασίες, πότε μέπραγματικότητες, πότε μέ ὄνειρα. Μαρτύριο! Κάποια στιγμή ἐμφανίζεται καί ὁ Χριστός καί τόν λυτρώνει ἀπό τόν δαιμονικό πόλεμο. Τοῦ λέει τότε ὁ ἅγιος: «Κύριε, πού ἦσουν;» «Ἐδῶ ἤμουν», τοῦ ἀπαντᾶ ὁ Κύριος, «ἀλλά ἐκ τοῦ ἀφανοῦς, καί παρακολουθοῦσα τό σόν ἀγώνισμα».

Νά προχωρήσουμε πιό πέρα

Σκεπτόμουν αὐτές τίς μέρες –καθώς ὁ Θεός μᾶς δίνει μιά κάποια δύναμη αὐτόν τόν καιρό– νά κάνουμε ὅ,τι μποροῦμε: νά κάνουμε ἐξομολόγηση, συνάξεις, ἀγρυπνίες, νά κάνουμε τό εὐχέλαιο, τούς ἐξορκισμούς. Δέν εἶναι δύσκολο νά τά κάνουμε ὅλα αὐτά. Ἀλλά πρέπει νά ποῦμε ὅτι δέν φθάνει ἁπλῶς νά κάνεις προσευχή, δέν φθάνει ἁπλῶς νά ἀκοῦς ἤ νά μελετᾶς, δέν φθάνει ἁπλῶς, ἄν θέλετε, νά κάνεις ὑπομονή. Ὅλα πρέπει, τρόπον τινά, νά γίνονται ἔτσι, πού νά μήν παίρνουν χαρακτήρα τυπικό. (Διότι ἔχει τήν τάση αὐτή ὁ ἄνθρωπος). Γιά νά νιώσεις τό ἕνα, γιά νά νιώσεις τό ἄλλο –εἴτε προσεύχεσαι μέ τήν εὐχή μέσα στήν καρδιά σου εἴτε κάνεις ἀγώνα νά ὑπομείνεις ὅ,τι σοῦ συμβαίνει καί νά ἀντέξεις– πρέπει ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς νά ἐπιστρατεύονται καί νά εἶναι δοσμένες στήν προσευχή, στήν προσπάθεια νά ὑπομείνεις τόν πόνο, στήν προσπάθεια, καθώς ἀγωνίζεσαι, νά μή νικηθεῖς. Ὅπως λέει ὁ Κύριος, πρέπει νά νικήσουμε.1

Πολύ φτωχό τό φιλότιμό μας

Ἴσως νά ταιριάζει νά ποῦμε αὐτή τήν ὥρα κάτι πού ἦρθε, ἄς τό πῶ ἔτσι, σάν ἕνας λογισμός ἀγαθός μόλις τώρα, καθώς διαβαζόταν ἡ εὐαγγελική περικοπή καί κυρίως –πιό μπροστά– ἡ ἀποστολική περικοπή, ἡ ὁποία εἶναι ἀπό τήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή· καί πολλοί δέν καταλάβαμε τίποτε, καθώς εἶναι καί δύσκολη ἡ ἐπιστολή αὐτή. Τά εὐαγγέλια διηγοῦνται, ἄς ποῦμε ἔτσι, διάφορα περιστατικά, ὅπως ἐδῶ τή θεραπεία αὐτοῦ τοῦ μογιλάλου, καί γι᾿ αὐτό εἶναι κατά κανόνα εὔκολα στήν κατανόηση. Οἱἐπιστολές ὅμως –ὁρισμένες ἰδιαίτερα– εἶναι δύσκολες. Δέν ἀρκεῖ ἁπλῶς νά προσέξει κανείς· πρέπει νά ἔχει μετάφραση, γιά νά μπορέσει νά καταλάβει τό περιεχόμενο, τό ὁποῖο κάθε φορά ἔχει βάθος πολύ.

Ἀγαπητές ἐν Χριστῷ ἀδελφές μου,

Ὁ Ἅγιος Θεός μᾶς ἀξίωσε καί φέτος –παρά τό ἀνελέητο κυνηγητό τοῦ ἀντιδίκου, πού προσπαθεῖ μέ ὅλους τούς τρόπους καί τά μέσα πού ἐπιστρατεύει νά μᾶς φοβίσει καί νά μᾶς ἐξαντλήσει, προφανῶς γιά νά μᾶς αἰχμαλωτίσει μέ εὐκολία στά θανατηφόρα δίχτυα του– νά φθάσουμε αἰσίως καί πάλι στό τέλος τῆς εὐλογημένης Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ὅμως χωρίς νά τό καταλάβει, ὅλες αὐτές οἱ τακτικές του, βγῆκαν σέ καλό: αὔξησαν τήν πίστη μας καί ἐνίσχυσαν τό ψυχικό φρόνημά μας, ὥστε νά μυηθοῦμε βαθύτερα καί νά ζήσουμε κάτι περισσότερο ἀπό τίς συγκλονιστικές ἀλήθειες αὐτῶν τῶν ἡμερῶν. Ἤδη μπαίνουμε στήν Ἑβδομάδα τῶν παθῶν τοῦ Κυρίου μας καί ἀνοίγεται μπροστά μας τό τελευταῖο στάδιο τῶν μεγάλων ἀγώνων μας.

Τόν χριστιανό δέν τόν πειράζει τίποτε· δέν μπορεῖ νά τόν πειράξει οὔτε ὁ διάβολος οὔτε τά διαβολικά πράγματα. Γιά τόν χριστιανό δέν εἶναι τίποτε μολυσμένο, διότι ὅλη ἡ γῆ καί ὅλα ὅσα εἶναι πάνω στή γῆ ἀνήκουν στόν Θεό.

Ὡς χριστιανοί δέν ἔχουμε νά φοβηθοῦμε τίποτε, δέν πρέπει νά φοβόμαστε· εἶναι ἁμαρτία δηλαδή ἅμα φοβόμαστε. Ἀλίμονο ἄν οἱ χριστιανοί φοβόμασταν μήπως αὐτό εἶναι μολυσμένο ἀπό τόν διάβολο, ἤ μήπως τό ἄλλο εἶναι μολυσμένο ἀπό τόν διάβολο, ἤ καί παθαίναμε τίποτε ἀπό αὐτά τά πράγματα. Ἄν ἦταν ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι τοῦ διαβόλου, αὐτοί πού εἶναι ὄργανα τοῦ σατανᾶ καί πού βγαίνουν σήμερα ἀναφανδόν καί κάνουν πολλά καί διάφορα, θά μᾶς εἶχαν μολύνει ὅλους. Διότι κρυφά μπορεῖ νά μολύνουν καί τό ψωμί πού παίρνουμε ἀπό τόν φοῦρνο, καί τά φάρμακα πού παίρνουμε ἀπό τά φαρμακεῖα, καί τά τρόφιμα πού παίρνουμε ἀπ᾿ ὅπου ἀλλοῦ. Δέν ἔχουμε ἐμεῖς νά φοβηθοῦμε τίποτε.

Γιατί δέν νιώθουμε τά μυστήρια;

Ἀπό τό σημείωμα μέ τό ὁποῖο ἀσχοληθήκαμε τήν περασμένη φορά μένει ἡ ἐρώτηση: «Σέ τί συνίσταται ἡ τελειότης τῆς μοναχικῆς ζωῆς;», πού τήν εἴδαμε λίγο τήν περασμένη φορά, καί ἐπίσης ἡ ἐρώτηση: «Πῶς θά ξεπεράσουμε τήν ἀνία πού δοκιμάζουμε, ἀπό τό ὅτι συνηθίζουμε τά μυστήρια;» Τό νόημα ὑποθέτω εἶναι ὅτι τή θεία Λειτουργία, καθώς εἶναι πάντοτε ἡ ἴδια, σιγά-σιγά τή συνηθίζει κανείς, καί γιά ἕνα πράγμα πού τό συνηθίζει νιώθει κάποια ἀνία καί δέν τό λαχταρᾶ, δέν τό ἐπιθυμεῖ. Καί ὑποθέτω ὅτι, ὅταν λέει μυστήρια, ἐννοεῖ κυρίως τή θεία Λειτουργία· θά μπορούσαμε νά προσθέσουμε καί τήν ἐξομολόγηση.

«Παιδία, ἐσχάτη ὥρα ἐστί». Μόνο ὅταν ἡ Ἐκκλησία ζεῖ κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο, ἄλλοτε ἐντονότερα ἄλλοτε ἠπιότερα, ὅτι ἔρχεται, ἔφθασε τό τέλος, ὅτι εἶναι ἡ ἐσχάτη ὥρα, μόνο ὅταν ζεῖ ἔτσι, εἶναι ὄντως στόν δρόμο τοῦ Θεοῦ καί ζεῖ κατά Θεόν, ζεῖ σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅλοι ὅσοι συμμορφώνονται πρός αὐτό, ἔχουν ἐλπίδα σωτηρίας. Ἀλλιῶς, ἐάν καλοβολευτοῦμε σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο, καί τότε στά χρόνια τῶν ἀποστόλων καί ἔπειτα καί μέχρι καί σήμερα, δέν θά δοῦμε πρόσωπο Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει αὐτή τήν τάση, καί τό ξέρει ὁ Θεός, καί γι᾿ αὐτό τά οἰκονομεῖ ἔτσι τά πράγματα, πού νά ἔχουμε κατά νοῦν ὅτι ἀνά πᾶσαν στιγμήν ἔφθασε τό τέλος· ὄχι μόνο τό τέλος τοῦ καθενός μας –πού ἅμα κάποιος πεθάνει, γι᾿ αὐτόν ἦρθε τό τέλος– ἀλλά καί τό τέλος τῆς ὅλης ἀνθρωπότητος. Ὁ Θεός τά οἰκονόμησε ἔτσι, διότι ἀκριβῶς ἔτσι συμφέρει, ἔτσι γίνεται τό καλό στούς πιστούς, ἔτσι οἱ πιστοί ἔχουν τήν ἔγνοια καί ἀγωνίζονται, προσπαθοῦν νά εἶναι ἕτοιμοι ἀνά πᾶσαν στιγμήν νά ἐμφανιστοῦν ἐνώπιον τοῦ Κυρίου.

Ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, καθώς ὁ Κύριος ἄφησε νά ἐννοηθεῖ ὅτι ὅπου νά ᾿ναι θά ξανάρθει νά κρίνει ζῶντας καί νεκρούς, οἱ πρῶτοι χριστιανοί ζοῦσαν μέ τίς λεγόμενες ἐνθουσιαστικές τάσεις. «Ὁ Κύριος ἐγγύς», «ἰδού ἔρχομαι ταχύ». Καί, φαίνεται, ὄχι μόνο στούς πρώτους χριστιανικούς χρόνους, στίς πρῶτες δεκαετίες ζοῦσαν οἱ χριστιανοί μέ αὐτή τήν προσδοκία, ὅτι ὅπου νά ᾿ναι θά ἔρθει ὁ Κύριος καί ὅτι ὅπου νά ᾿ναι θά τελειώσει ὁ κόσμος. Καί ἑπομένως, ὅσα κι ἄν περνοῦμε ἐδῶ σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο, νά κάνουμε ὑπομονή, διότι ὅπου νά ᾿ναι θά τελειώσουν· θά ξανάρθει ὁ Κύριος καί θά τιμωρήσει ὅλους αὐτούς οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐναντίον του καί ἐναντίον τῶν δικῶν του ἀνθρώπων, καί θά ἀποκαταστήσει πλήρως στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι πιστεύουν σ᾿ αὐτόν.

Ὁ θησαυρός τῆς Ἑλλάδος, ὁ θησαυρός μας εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία. Ἄν αὐτό τό καταλάβουμε… Ὄχι βέβαια νά τό πάρουμε σάν νά εἶναι ἐμπόρευμα ἡ ὀρθοδοξία τό ὁποῖο ἐξαγάγουμε, γιά νά τό πουλᾶμε. Κυρίως τό βίωμα τῆς ὀρθοδοξίας, τό νά ζοῦμε ὀρθόδοξα, αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία.

Ὁ σπόρος ἔχει ζωή μέσα του καί γι᾿ αὐτό φυτρώνει

Ἐνθυμοῦμαι ἀπό μικρό παιδί, πού ἔσπερναν τήν ἄνοιξη τά χωράφια μέ καλαμπόκι, μέ φασόλια κτλ., καί ἔπεφτε ὁ σπόρος μέσα στή γῆ. Ἀπό τό ἕνα μέρος ὁ σπόρος ἔχει ζωή ἐν ἑαυτῷ. Ἀπό τό ἄλλο μέρος πέφτοντας στή γῆ, ἡ ὁποία εἶναι ὑγρή καί θερμή τόν Μάιο μήνα περίπου, βρίσκει ὁ σπόρος τίς κατάλληλες συνθῆκες γιά νά ἀναπτυχθεῖ. Καί ἐκτός ἀπό ἐλαχιστότατες περιπτώσεις, πού κάτι μπορεῖ νά ἔχει ἕνα σπέρμα καί νά σαπίσει, στά ὑπόλοιπα ἀμέσως ξεκινάει νά ἀναπτύσσεται πρός τά κάτω ἡ ρίζα καί πρός τά πάνω τό βλασταράκι.

Προσωπικά ἔχω ἕναν προβληματισμό, καθώς τελικά ἡ ὅλη μας στάση ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πρωτίστως, καί ἐνώπιον τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ μας καί τῶν ἄλλων εἶναι ὑποκριτική. Κάνουμε τόν χριστιανό χωρίς νά εἴμαστε, ὁπότε τελικά ὑποκρινόμαστε καί τελείως ἀλλοιώνονται τά πράγματα. Δηλαδή, ἡ οὐσία, ἡ ἀλήθεια, τό βίωμα, ἡ ζωή ἡ ἀληθινή, ἡ χριστιανική ζωή, ἡ ἐν Χριστῷ ζωή ἀνατρέπεται.

Κάτι πρέπει νά κάνει ὁ ἄνθρωπος

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει μέσα του τήν ἁμαρτία, καί ἡ ἁμαρτία δέν ἀστειεύεται καί τόν κάνει χάλια τόν ἄνθρωπο. Ἀπό τό ἄλλο μέρος, ὁ διάβολος, πού πηγαίνει ἀντίθετα πρός τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, κάνει ὅ,τι μπορεῖ, ἀκριβῶς γιά νά καταποντίσει τόν ἄνθρωπο. Καί ἐπειδή ἡ σωτηρία εἶναι μεγάλο πράγμα, χρειάστηκε νά γίνει ἄνθρωπος ὁ ἴδιος ὁ Θεός.

Γιορτάζουμε αὐτές τίς μέρες τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό ἅμα τό σκεφθεῖ κανείς, ποῦ νά σταθεῖ; Συγκλονίζεται κυριολεκτικά ὁ ἄνθρωπος, λίγο, λίγο νά σκεφθεῖ τί σημαίνει ὅτι ὁ Θεός γίνεται ἄνθρωπος. Πάντως, ἀπό μιά πλευρά, γιά νά γίνεται ὁ ἴδιος ὁ Θεός ἄνθρωπος, σημαίνει ὅτι εἶναι δύσκολα τά πράγματα. Δημιούργησε ὁ Θεός αὐτό τό πλάσμα, τόν ἄνθρωπο, καί τόν ἔκανε κατ᾿ εἰκόνα του καί καθ᾿ὁμοίωσιν. Ἀλλά ὁ ἄνθρωπος πέρα γιά πέρα χρησιμοποίησε ὅλο αὐτό τό δεδομένο –ὅτι ἐπλάσθη κατ᾿εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσιν Θεοῦ– γιά νά κάνει τά τῆς ἀφροσύνης του. Καί ἔπεσε ἐκεῖ πού ἔπεσε, καί εἶναι μεγάλη ὑπόθεση ἡ σωτηρία του. Ὅμως, ἄν ἐπιτρέπεται νά ποῦμε, δύσκολο ξεδύσκολο, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά σωθεῖ. Καί σώζεται· εἶναι ἀσφαλής ἡ σωτηρία. Εἶναι δεδομένη ἡ ἐνέργεια αὐτή τοῦ Θεοῦ, τό ὅτι ἔγινε ἄνθρωπος, γιά νά σώσει τόν ἄνθρωπο, καί εἶναι δεδομένη ἡ σωτηρία, βεβαία.

Πένθος καί χαρά

Πρῶτα, θά ἤθελα νά τονίσω στήν ἀγάπη σας, αὐτό πού κάπως ἀναφέραμε καί τό πρωί. Ἡ Μεγάλη Τεσσαρακοστή βέβαια εἶναι περίοδος πένθους, πνευματικῆς λύπης, εἶναι περίοδος μετανοίας, δακρύων, ἐξομολογήσεως, εἶναι περίοδος πού συμμαζεύει κανείς τόν ἑαυτό του καί τόν τοποθετεῖ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί βλέπει πόσο ἅγιος, πόσο καθαρός εἶναι ὁ Θεός, καί πόσο ἁμαρτωλός εἶναι ὁ ἑαυτός του. Ὅμως ὅλο αὐτό εἶναι μιά γιορτή.

Ἡ εὐαγγελική περικοπή πού μόλις ἀκούσαμε, λέει μέσα στίς πολύ λίγες φράσεις της πολύ σημαντικά πράγματα. Ἄς προσπαθήσουμε νά τήν προσεγγίσουμε.

«Πάντα μοι παρεδόθη ὑπό τοῦ Πατρός μου· καί οὐδείς ἐπιγινώσκει τόν Υἱόν εἰμή ὁ Πατήρ, οὐδέ τόν Πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰμή ὁ Υἱός καί ᾧ ἐάν βούληται ὁ Υἱός ἀποκαλύψαι».

Ἄραγε ὑπάρχουν πολλοί χριστιανοί πού γνωρίζουν τήν ἀλήθεια αὐτῶν τῶν λόγων; Ἤ, γιά νά τό πῶ καλύτερα: πόσοι ἀπό ἐμᾶς γνωρίζουμε ἐμπειρικά, βιωματικά αὐτή τήν ἀλήθεια; Σέ πόσους ἀπό ἐμᾶς ἔχει γίνει βίωμα ὅτι δέν πρόκειται νά γνωρίσουμε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἐάν δέν μᾶς τόν ἀποκαλύψει ὁ Πατήρ, καί ὅτι δέν πρόκειται νά γνωρίσουμε τόν Πατέρα, ἐάν δέν μᾶς τόν ἀποκαλύψει ὁ Υἱός;

Ὁ σταυρός καί ἡ ἄρση τοῦ σταυροῦ

Νομίζω ὅτι δέν πρέπει νά τήν ἀφήσουμε τή σημερινή ἡμέρα, Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως, νά περάσει, χωρίς νά δοῦμε τήν εὐαγγελική περικοπή πού ἀκούσαμε τό πρωί στή Θεία Λειτουργία. Ἀκόμη καί μέ τά μικρά παιδιά πού εἴχαμε προηγουμένως τίς συνάξεις, καί μέ τά ἀγόρια καί μέ τά κορίτσια, αἰσθάνθηκα τήν ἀνάγκη νά ἀναφερθοῦμε ἰδιαίτερα στήν Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως.
Λέμε «Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας» καί δέν γνωρίζουμε τό βαθύτερο νόημα τῆς ἡμέρας. Λέμε «Β’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν», πού γιορτάζουμε τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, καί δέν γνωρίζουμε τό βαθύτερο νόημα. Ὅπως ἐπίσης λέμε «Κυριακή τῆς Σταυροπροσκυνήσεως» καί δέν γνωρίζουμε τό βαθύτερο νόημα

Θά παρακαλέσω καί σήμερα τήν ἀγάπη σας νά προσέξουμε. Ἐγώ πιστεύω ὅτι πρέπει νά λεχθοῦν αὐτά τά ὁποῖα λέμε, ὅπως ἐπίσης πιστεύω ὅτι πρέπει νά προσέξουμε, γιά νά τά καταλάβουμε. Γι᾿ αὐτό καί παρακαλῶ τήν ἀγάπη σας καί ἐφιστῶ τήν προσοχή ὅλων μας.

Ὁ χριστιανός πού θά ἀρχίσει νά παίρνει στά σοβαρά τό θέμα τῆς σωτηρίας του, θά ἔλθει ἀντιμέτωπος μέ τόν παλαιό ἄνθρωπο πού βασιλεύει μέσα του. Πιστεύω ὅτι θά εἶναι καλό ὅλο αὐτό τό ἀρνητικό πού παρουσιάζει ὁ καθένας μας νά τό ἑρμηνεύσουμε καί νά τό ἀντιμετωπίσουμε σωστά. Ἀπό ὅ,τι ἔχω καταλάβει, ὅλες οἱ ψυχές –καί ἴσως περισσότερο ἐκεῖνες πού ὅλο καί παίρνουν πιό ζεστά τά πράγματα καί ἀγωνίζονται ὅλο καί πιό πολύ– κοντράρονται μέ τόν ἑαυτό τους, καί μένει μιά ἀπορία, ἕνα ἐρώτημα, ἕνα παράπονο, ἕνα πρόβλημα, ἕνα κάτι πού κατά κάποιον τρόπο δέν ἀφήνει τήν ψυχή νά ξενοιάσει μέ τήν καλή ἔννοια.

Θά εὐχαριστήσω πρῶτα τόν Πανιερώτατο, τόν ὁποῖο εἶδα σήμερα τό πρωί καί τοῦ ἔβαλα μετάνοια, καί ὁ ὁποῖος μέ δέχθηκε πάλι μέ πολλή ἀγάπη καί μέ πολλή χαρά, πέρα ἀπό τό ὅτι ἔδωσε τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία νά ἔρθω καί κάλυψε μέ τήν ἄδεια καί τήν εὐλογία του ὅλες αὐτές τίς ἐκδηλώσεις. Ἀκόμη μιά φορά μοῦ εἶπε ὅτι μπορῶ νά ἔρχομαι καί χωρίς ἄδεια· εἶναι ἀνοιχτός ὁ δρόμος. Εὐχαριστῶ τόν Πανιερώτατο μέ ὅλη μου τήν καρδιά γιά τήν ἀγάπη του, γιά τήν καλοσύνη του, γιά ὅλα. Καί γι᾿ αὐτό καί ἐγώ εὐχαρίστως ἔρχομαι καί γιά ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι ἀνταποκρίνονται στήν πρόσκληση αὐτή πού κάνει ἡ Μητρόπολη πρός ὅλους σας.