Ἐφηβεία, γάμος, ἀγαμία

Τόμος Β´

 

Τό χάρισμα τῆς μοναχικῆς καί τῆς ἔγγαμης ζωῆς ὡς δρόμος σωτηρίας

 

Κεντρική διάθεση:  Ἐκδόσεις «Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας»

https://toperivoli.gr/product/ἐφηβεία-γάμος-ἀγαμία-2-τόμοι/

 

Περιεχόμενα

Εἰσαγωγικό σημείωμα ἐπιμελητῶν1 1

Ἡ ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου μέσα στόν γάμο 2

Κάτι λείπει ἀπό τόν ἄνδρα, ἀπό κάπου λείπει ἡ γυναίκα 2

Θεμελίωση τοῦ γάμου στήν Ἁγία Τριάδα 3

Ὁ γάμος δῶρο Θεοῦ 4

Ὁ ἄνθρωπος τορνεύεται μέσα στόν γάμο 5

Προσοχή στήν ἐκλογή τοῦ συντρόφου 6

Ὥριμος γιά τόν γάμο 7

Πρέπει πολύ νά προσέξεις πότε εἰσέρχεσαι στόν γάμο 7

Αnima, animus καί ἡ ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου γιά τόν γάμο 9

Ἡ ἔλλειψη ψυχολογικῆς ὡριμότητος 11

Ἡ δομή τῆς προσωπικότητος 11

Ἡ οἰκογένεια ἐμπόδιο στήν ψυχική ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου 13

Ἡ κοινωνία καί ἡ ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου 15

Ἀπωθημένα βιώματα ὁδηγοῦν στόν γάμο 16

Ἡ ἀγαμία εἶναι ἀνώτερη ἀπό τόν γάμο; 17

Ἀναφορά στό ἕβδομο κεφάλαιο τῆς Α´ πρός Κορινθίους ἐπιστολῆς 17

Σχόλια στά λόγια τοῦ Κυρίου Ματθ. 19, 9-12 18

Ὁ γάμος εἶναι χάρισμα ἀπό τόν Θεό, ὅπως καί ἡ ἀγαμία 20

Γιατί ὁ ἄγαμος βίος εἶναι ἀνώτερος ἀπό τόν ἔγγαμο 21

Ὁ γάμος καί ὁ μυστικός γάμος μέ τόν Θεό 21

Ἀπαγκίστρωση ἀπό τόν γάμο καί πνευματική πρόοδος 23

Ἡ κυριότερη δυσκολία στόν γάμο καί στήν ἀγαμία 24

Τό μεγαλύτερο θέμα τοῦ ἐγγάμου βίου· ἡ ἐπιτυχία του 24

Ἡ ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ στό θέμα τοῦ γάμου 25

Τό θέμα τοῦ γάμου ἡ κρυφή προσευχή τῶν νέων 26

Δυσκολίες μέσα στόν γάμο 26

Πότε τελικά εἶναι ἐπιτυχημένος ὁ γάμος 28

Δύσκολη καί ἐπικίνδυνη ἡ ἀγαμία 28

Στόν ἔγγαμο ἤ στόν ἄγαμο βίο σέ καλεῖ ὁ Θεός; 32

Μέ εἰλικρίνεια καί ταπείνωση ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ἀποφάσισε ποιόν βίο θά ἀκολουθήσεις 32

Νά ἐνεργοῦμε σύμφωνα μέ τά μέτρα μας 33

Γιατί εἶναι δύσκολη ἡ ζωή τοῦ ἀγάμου 34

Πειρασμοί στόν ἄγαμο βίο 34

Πάρα πολύ πρέπει νά προσέξει κανείς προκειμένου νά μείνει ἄγαμος 36

Ὁ γάμος εἶναι καθ᾿ ἑαυτόν μυστήριο 36

Μυστική συνάντηση πού ὑπάρχει μόνο στόν γάμο 37

Ὁ γάμος παραστατική εἰκόνα τοῦ μυστικοῦ γάμου ψυχῆς καί Θεοῦ 37

Οἱ δύο τάσεις σχετικά μέ τήν πραγματικότητα τοῦ γάμου 38

Ὁ γάμος εἶναι ἀγάπη πού ἐμπνέεται ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ 39

Θά εἰσέλθεις στόν γάμο ὡς ὁλόκληρος ἄνθρωπος 41

Ἕνας εἶναι ὁ γάμος 42

Ὁ συναισθηματισμός τῆς γυναίκας καί ἡ σαρκικότητα τοῦ ἄνδρα 43

Δύσκολα ἡ γυναίκα νά περάσει στήν πνευματική σφαίρα 43

Στό ἀνδρόγυνο δέν τά καταφέρνει ὁ καθένας νά βγεῖ ἀπό τόν ἑαυτό του 44

Πῶς μπορεῖς νά καταλάβεις ἄν ὁ ἄλλος εἶναι πνευματικός ἄνθρωπος; 45

Ὁ γάμος εἶναι ἐμπόδιο γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου; 47

Ὁ χριστιανός εἶναι χριστιανός, ἄν ζεῖ μέ τόν πόθο τοῦ ἐρχομοῦ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ 47

Ἡ ἐκκοσμίκευση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ ἁγία ἐκτροπή 49

Τό μυστικό τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ 50

Ὁ ἄνθρωπος ὑπηρετεῖ τή φθορά μέσα στόν γάμο; 51

Ἀντισώματα στό κοσμικό πνεῦμα 51

Πῶς κινοῦνται τά δύο φύλα πρός καί μέσα στόν γάμο 53

Γιατί εἶναι κάτι σπάνιο ἡ πραγματική κοινωνία μέσα στόν γάμο 53

Τί καλλιεργεῖται στήν περιοχή τοῦ κάθε φύλου 54

Συνέπεια τῆς ἐλλείψεως τῆς ἀγάπης ὡς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ 56

«Τό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν» 57

«Εἰς Χριστόν καί εἰς τήν ἐκκλησίαν» 57

Ἡ ἀγάπη γιά τόν Θεό 58

Οἱ νέοι νά παρεμποδίζουν ἁγνά συναισθήματα πού γεννιοῦνται μεταξύ τους; 59

Μεταδίδεται ἡ θεία χάρη σ᾿ αὐτούς πού εἶναι τύποις χριστιανοί, ὅταν τελοῦν τόν γάμο; 61

Μνηστεία 62

Προετοιμασία γιά τόν γάμο 62

Ἠθική ὑποχρέωση τῶν μνηστευομένων 63

Ἄν ἡ περίοδος τοῦ ἀρραβώνα εἶναι περίοδος γάμου, τότε τί χρειάζεται τό μυστήριο; 64

Ὁτιδήποτε ἀνήκει στήν περιοχή τοῦ γάμου καί γίνεται πρό τοῦ μυστηρίου εἶναι ἐφάμαρτο 66

Ἄγαμος-μοναχικός βίος 67

Γιατί ὁ ἄγαμος βίος θεωρεῖται ἀνώτερος 67

Γιά ποιόν λόγο ἐκλέγω τόν ἕναν ἤ τόν ἄλλο βίο 68

Ἄγαμος μέσα στόν κόσμο; 68

Σεβασμός στή μοναχική ζωή καί στούς μοναχούς 69

Ὁ ἄνθρωπος νά γίνει σκεῦος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ὄχι ὁ Θεός ὄργανο τῶν σχεδίων μας 73

 

(Βλ. Εἰσαγωγικό σημείωμα ἐπιμελητῶν Α´ τόμου)

 

Ἀποσπάσματα ἀπό τό βιβλίο

Ὁ γάμος ἔχει ὡς σκοπό τήν παιδοποιία, τή δημιουργία τῆς οἰκογένειας καί νά ἁπαλύνει τή ζωή, ἀλλά τελικά ὅμως πρέπει νά ὁδηγεῖ στόν μυστικό γάμο, στόν γάμο μέ τόν Θεό. Ἐάν οἱ σύζυγοι ἀρκεστοῦν ἁπλῶς στό νά ἑνωθοῦν οἱ δύο, ὅσο τέλεια κι ἄν ἑνωθοῦν, μηδέν ὁ ἕνας, μηδέν ὁ ἄλλος, μηδέν τό ἄθροισμα. Ἐάν ὅμως, ἑνούμενοι οἱ δύο, ἑνώνονται καί μέ τόν Θεό, ὄντως βρίσκουν τήν ὀντότητά τους, ὄντως ὑπάρχουν. Ὁ Θεός εἶναι ὁ Ὤν καί δίνει τό εἶναι, τήν ὕπαρξη καί στούς ἀνθρώπους.

Ὁ γάμος βοηθάει πάρα πολύ στό νά φθάσει ὁ ἄνθρωπος νά κάνει γάμο μέ τόν Θεό. Ἐγώ εἶμαι ἄγαμος, καί δέν ξέρω καλά, ἀλλά ἀπό ὅ,τι βλέπω, ἀκόμη μιά φορά τό λέω· ἐάν οἱ ἄνθρωποι ἦταν ὑποχρεωμένοι νά μένουν ἄγαμοι, θά ἦταν ἀγρίμια. Καί πρέπει –ἐντελῶς μεταξύ μας τά λέμε– πάρα πολύ νά προσέξει ἐκεῖνος πού ἀποφασίζει νά μείνει στήν ἀγαμία. Γιατί, ἄν δέν ἔχει χάρισμα, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐάν δέν τά παίζει ὅλα γιά ὅλα, ἐάν δέν βαστοῦν τά κότσια του, εἶναι ζήτημα ἄν ὁ ἄγαμος τά καταφέρει τελικά νά εἶναι ἀπό ψυχολογικῆς ἀπόψεως φυσιολογικός ἄνθρωπος. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι κάθε ἔγγαμος εἶναι φυσιολογικός· ὅμως, θέλει δέν θέλει ὁ καημένος, τορνεύεται μέσα στόν γάμο.

Νομίζω ὅτι ἡ κυριότερη δυσκολία στόν γάμο εἶναι ὁ ἴδιος ὁ γάμος καί στήν ἀγαμία ἡ ἴδια ἡ ἀγαμία. Ὅσο κι ἄν φαίνεται ἀστεῖο, ἔτσι εἶναι. Ὁ γάμος ἔχει μαζί του ὅλα αὐτά πού ἔχει. Θά μποροῦσε κανείς νά πεῖ κατ᾿ ἀρχήν ὅτι τό πιό δύσκολο πρόβλημα σέ ἕνα γάμο εἶναι ἄν θά πετύχει ὁ γάμος. Εἶναι πάρα πολύ δύσκολο νά πετύχει ἕνας γάμος. Ὄχι τόσο γιατί αὐτός καθ᾿ ἑαυτόν ὁ γάμος δέν μπορεῖ νά πετύχει, ἀλλά διότι οἱ δύο ἄνθρωποι πού ἔρχονται εἰς γάμου κοινωνίαν δέν παύουν νά εἶναι δύο ἄνθρωποι, ὅσο κι ἄν κάτω ἀπό τό μυστήριο ἀλλά καί φυσιολογικά γίνονται ἕνας. Καί ἄν μέν μέσα στό χωνευτήρι τοῦ γάμου μπορέσουν νά γίνουν ἕνας, ἔχει καλῶς. Ἄν ὅμως δέν μπορέσουν νά γίνουν ἕνας ἄνθρωπος, τί γίνεται τότε;

Ἐξ ὅσων ἐγώ γνωρίζω, μιά ἀπό τίς πιό βασικές δυσκολίες, ἄν ὄχι ἡ πιό σημαντική, στόν ἔγγαμο βίο εἶναι τό νά πετύχει ὁ γάμος μέ αὐτή τήν ἔννοια. Τό νά μπορέσουν δηλαδή οἱ δύο αὐτοί ἄνθρωποι νά ζήσουν ὡς ἕνας ἄνθρωπος.

Ὑπάρχουν βέβαια καί πολλές ἄλλες δυσκολίες στόν γάμο, καθώς μάλιστα καί μέσα στόν γάμο δέν εἶναι τά πράγματα ἀσύδοτα καί ἐντελῶς χωρίς ὅρια. Ὄχι μόνο διότι δέν εἶναι κανείς μόνος του, ἀλλά ἔχει νά κάνει μέ ἕναν ἄλλο ἄνθρωπο, καί ὁ ἄλλος εἶναι μιά ξεχωριστή ὕπαρξη, καί πρέπει νά ὑπάρχει συνεννόηση, κατανόηση, ἀλλά καί διότι δέν παύει κανείς νά εἶναι πάλι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Καί ὄχι μόνο δέν παύουν οἱ ἔγγαμοι νά ζοῦν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἀλλά, τρόπον τινά, εἰσῆλθαν στόν γάμο, γιά νά εἶναι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Σέ τελευταία ἀνάλυση εἰσέρχεται κανείς στόν γάμο ἤ μένει στήν ἀγαμία, γιά νά μπορέσει, εἴτε μέ τόν ἕναν εἴτε μέ τόν ἄλλο τρόπο –διαλέγει, τρόπον τινά, κανείς– νά μείνει μέ τόν Θεό ἀσφαλέστερα.

Εἰσερχόμενος λοιπόν κανείς στόν γάμο, δέν εἶναι μόνος του, ἀλλά ἔχει κι ἕναν ἄλλο. Ἐκτός αὐτοῦ, καί οἱ δύο δέν εἶναι μόνοι, ἀλλά ζοῦν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί κάτι περισσότερο· εἰσῆλθαν στόν γάμο, ἀκριβῶς γιά νά ζοῦν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, γιά νά εἶναι μέ τόν Θεό, ἀκριβῶς γιά νά πετύχουν τήν κοινωνία μέ τόν Θεό.

Πῶς θά ἐναρμονισθεῖ ὁ ἔγγαμος βίος, ὥστε νά ὁδηγεῖ στόν Θεό; Εἶναι, νομίζω, κάτι ἐπίσης δύσκολο. Αὐτό οἱ ἔγγαμοι μποροῦν νά μᾶς τό ποῦν καλύτερα. Ἀλλά νομίζω ὅτι, ἕνεκα τοῦ ὅτι ὑπάρχουν μέσα στόν γάμο ἐκεῖνα πού περισποῦν τόν ἄνθρωπο καί τόν ἀποσποῦν ἀπό τόν Θεό, εἶναι ἀρκετά δύσκολο νά εἶναι τελικά ὁ γάμος μέσο πού ὁδηγεῖ στόν Θεό.

Ἴσως πουθενά ἀλλοῦ δέν ἐπιτυγχάνεται τόσο ἡ ἔξοδος τοῦ ἀτόμου ἀπό τό εἶναι του, ὅσο μέσα στόν γάμο: τό νά βγεῖ δηλαδή κανείς ἀπό τό καβούκι του καί νά κοινωνήσει μέ μιά ἄλλη ὕπαρξη καί νά ἔρθει σέ μιά, ὅσο γίνεται βέβαια ἀνθρωπίνως, ἀπόλυτη κοινωνία μέ μιά ἄλλη ὕπαρξη. Πουθενά ἀλλοῦ δέν ἐπιτυγχάνεται τόσο αὐτή ἡ κοινωνία, τό νά ἐξέλθει κανείς ἀπό τόν ἑαυτό του καί νά δοθεῖ στόν ἄλλο, ὅσο μέσα στόν γάμο. Ὅπως ἐπίσης καί τό νά δεχθεῖ, τρόπον τινά, κατά ἀπόλυτο βαθμό τόν ἄλλο. Καί αὐτό εἶναι κάτι πολύ σημαντικό στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου, γιατί γίνεται ὄντως ἄνθρωπος κανείς. Ὅσο κι ἄν φαίνεται παράξενο αὐτό σέ ἕνα φιλομόναχο, εἶναι ὅμως μιά ἀλήθεια.

Κατ᾿ ἀρχήν καί γενικά, ἡ ἀγαμία ὄχι μόνο εἶναι δύσκολη, ἀλλά εἶναι καί ἐπικίνδυνη. Καί ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά πῶ ὅτι πάρα πολύ πρέπει κανείς νά τό σκεφθεῖ, προκειμένου νά ἀκολουθήσει τόν ἄγαμο βίο. Πάρα πολύ. Πρέπει κατ᾿ ἀρχήν νά εἶναι σίγουρος κανείς, ὅσο εἶναι δυνατόν, ὅτι τόν καλεῖ ὁ Θεός σ᾿ αὐτή τή ζωή. Ἐπίσης, νά εἶναι κάπως σίγουρος ὅτι εἶναι ἀποφασισμένος νά σηκώσει τίς δυσκολίες πού θά συναντήσει σ᾿ αὐτόν τόν βίο, τόν ἄγαμο. Προπαντός, πολύ πρέπει κανείς νά ἐξετάσει, νά ἐρευνήσει, γιά ποιόν λόγο θέλει νά μείνει ἄγαμος. Δέν εἶναι λίγες οἱ περιπτώσεις ἐκεῖνες πού μένει κανείς ἄγαμος, διότι ἔχει πάρει γενικότερα μιά λανθασμένη στάση ἀπέναντι στή ζωή. Δέν τό ἔχει συνειδητοποιήσει ὁ ἴδιος αὐτό, μέ ἀποτέλεσμα νά νομίζει ὅτι εἶναι ὁ πιό κατάλληλος γιά τόν ἄγαμο βίο. Ἔτσι, τόν ἀκολουθεῖ, μέ ὅλα τά δυσάρεστα ἐπακόλουθα πού παρουσιάζονται ἔπειτα στή ζωή του. Πρέπει ἑπομένως κανείς πάρα πολύ νά προσέξει.

Ἀρκετοί ἀκολουθοῦν τόν ἄγαμο βίο μέ κάποια ὑστεροβουλία, δηλαδή ξεκινώντας ἀπό μιά λανθασμένη σκέψη καί τακτική. Ἀκολουθοῦν τόν ἄγαμο βίο, διότι θέλουν ἁπλῶς καί μόνο νά ξεφύγουν ἀπό τόν ζυγό τοῦ γάμου. Ἕνας πού φρονεῖ ἔτσι θά μπορέσει νά γίνει ἄνθρωπος; Μέσα στόν γάμο λίγο πολύ, θέλει δέν θέλει, κάπως θά τορνευτεῖ· μένοντας ἔξω ἀπό τόν γάμο ποῦ θά τορνευτεῖ; Ἔξω ἀπό τόν γάμο εἶναι μονάδα κανείς, καί εἶναι πάρα πολύ δύσκολο νά μπορεῖ νά ἔχει κοινωνία μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Εἶναι πάρα πολύ δύσκολο νά στέκεται ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καθαρός καί ἁγνός καί νά ἔχει κοινωνία μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους, ὅπως συμβαίνει μέ μερικούς ἀσκητές, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τόν κόσμο καί τά πάντα καί ἀπομονώθηκαν ἐκεῖ πού ἀπομονώθηκαν, ἀλλά δέν λείπει ἀπό τήν καρδιά τους οὔτε ἕνας ἄνθρωπος. Εἶναι ἀμφίβολο ἄν ποτέ σημερινά ἀνδρόγυνα ἔχουν τέτοια κοινωνία μυστική, τέτοια ἀγάπη μυστική, ὅση κοινωνία ἔχει ἕνας ἀσκητής μέ κάθε ἄνθρωπο.

Ἡ δυσκολία λοιπόν εἶναι τό νά πετύχει ἡ ἀγαμία, καί τό θέμα εἶναι κατά πόσο εἶναι εὐλογημένη ἀπό τόν Θεό, εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ, εἶναι δῶρο στόν Θεό. Δέν στέκει, ἄν ἐπιτρέπεται νά πῶ, νά μένει ἕνας κληρικός ἄγαμος, γιά νά γίνει ἐπίσκοπος. Δέν μπορεῖ μιά ἀγαμία νά εἶναι εὐλογημένη, ἄν ἔχει αὐτό τό κίνητρο. Ἐάν δέν πετύχει ἡ ἀγαμία, τότε τά πράγματα εἶναι πάρα πολύ ἄσχημα. Πρέπει νά τό ὁμολογήσουμε, ὅτι μέσα στόν κόσμο ἡ ἀγαμία εἶναι ἀρκετά δύσκολη γιά πολλούς καί διαφόρους λόγους, γιά νά μήν ποῦμε ἀδύνατη, καί γι᾿ αὐτό πρέπει κανείς νά εἶναι πάρα πολύ προσεκτικός.

Ὅταν λέγαμε ὅτι εἶναι δύσκολος ὁ ἄγαμος βίος, ἐννοούσαμε καί αὐτό· πρέπει κανείς νά ἔχει ὁρισμένες προϋποθέσεις, γιά νά τόν ἀκολουθήσει. Δέν μπορεῖ νά τόν ἀκολουθήσει, μόνο ἐπειδή τό θέλει. Καί ἐάν τό κάνει αὐτό, χωρίς νά ἔχει τίς προϋποθέσεις, ὄχι μόνο θά δυσκολευτεῖ, ἀλλά εἶναι ζήτημα ἄν θά μπορέσει νά σταθεῖ ὡς ἰσορροπημένος ἄνθρωπος. Στό σημεῖο αὐτό τονίζαμε ὅτι πάρα πολύ πρέπει νά προσέξει κανείς, προκειμένου νά ἀποφασίσει ἄν θά μείνει ἄγαμος, διότι ἐκτός ἀπό τίς ἐξαιρέσεις στίς ὁποῖες ἐνεργεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, καί τά παίζει κανείς ὅλα γιά ὅλα, ὁ ἄγαμος δύσκολα θά μπορέσει νά γίνει ἕνας ἰσορροπημένος ἄνθρωπος. Στίς καλές ὅμως περιπτώσεις, ὁ ἄνθρωπος ἐλευθερώνεται, καί εἶναι εὐκολότερη ἔπειτα ἡ ζωή ἀπό αὐτή τήν πλευρά. Εἶναι ἀπαλλαγμένος ἀπό πολλά καί πετᾶ σάν ἐλεύθερο πουλί.

Δέν νομίζω ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μᾶς ἐπιτρέπουν νά δώσουμε τόσο μεγάλη ἔμφαση στόν γάμο. Εἶναι κάτι τό προσωρινό. Μετά τόν θάνατο παύει νά ὑφίσταται. Οἱ σύζυγοι, ὅταν πεθάνουν, δέν θά ὑπάρχουν ἀπό κεῖ καί πέρα ὡς σύζυγοι. Ἄν σωθοῦν, θά ἔχει συντελεσθεῖ τελειωτικά ὁ μυστικός γάμος μέ τόν Θεό, καί μέσα στόν μυστικό γάμο μέ τόν Θεό θά εἶναι ἑνωμένοι μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, γιατί ἡ μία ἀνθρωπότητα τελεῖ μυστικό γάμο μέ τόν Θεό.

Γενικά, ἐξ ὅσων ἐγώ καταλαβαίνω καί ἔχω ὑπ᾿ ὄψιν μου, πρέπει κανείς νά εἶναι ἀρκετά ὥριμος ἀπό πολλές ἀπόψεις, γιά νά εἰσέλθει στόν γάμο. Διότι, ἄν δέν ἔχει μιά σχετική ὡριμότητα, καί στήν ἐκλογή θά πέσει ἔξω καί στή συμβίωση θά ἔχει δυσκολίες, ἀλλά καί γενικότερα στή δημιουργία καί στήν ἀνάπτυξη τῆς οἰκογένειας καί στήν ἐν γένει διάπλαση καί διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν νομίζω ὅτι δέν θά τά καταφέρει. Ὅλα ὅμως εἶναι σχετικά.

Πότε κανείς εἶναι ὥριμος; Ἴσως ποτέ νά μήν εἶναι κανείς ὥριμος σέ ἕναν τέλειο βαθμό. Ἀλλά ἔχω τήν ταπεινή γνώμη ὅτι ὑπάρχει πάντοτε μιά ἡλικία –ὄχι ἀπό ἀπόψεως χρόνου, ἀλλά ἀπό ἀπόψεως ἐσωτερικῆς δομῆς καί διαμορφώσεως– πού λίγο πολύ κανείς εἶναι ὥριμος.

Φυσικά, δέν εἶναι δυνατό νά εἶναι σέ θέση δύο νέοι νά εἰσέλθουν στόν γάμο πανέτοιμοι. Ὄχι. Καλό βέβαια θά εἶναι νά ἑτοιμασθοῦν, ὅσο εἶναι δυνατόν, ἀλλά ἐν πάσῃ περιπτώσει, ἐξ ὅσων πιστεύω καί νομίζω, δέν εἶναι δυνατό νά εἰσέλθουν πανέτοιμοι. Καί ἐδῶ εἶναι ὅλο τό θέμα: νά βοηθήσει ὁ ἕνας τόν ἄλλο, ὥστε νά βγεῖ ὁ καθένας ἀπό αὐτό τό ἰδιαίτερο, ἄν θέλετε νά ποῦμε, καβούκι του, πέρα ἀπό τό ὅτι καθένας, ἕνεκα τῆς ἰδιοτελείας, τῆς φιλαυτίας, τοῦ ἐγωισμοῦ, εἶναι ἤδη στό καβούκι του. Ἄλλωστε, ὁ γάμος ἀκριβῶς σ᾿ αὐτό βοηθάει, νά γίνει μιά ἔξοδος καί νά βγεῖ ὁ καθένας ἀπό τό καβούκι του, καί οἱ δύο μαζί νά δοθοῦν στόν Θεό.

Ἄν τελικά δέν τά καταφέρουν νά βοηθήσει ὁ ἕνας τόν ἄλλο νά βγεῖ ἀπό τό ἰδιαίτερο καβούκι του, μένουν ἔτσι ὅπως εἶναι, καί φυσικά ἔχουμε τίς ἀνάλογες συνέπειες, πού ὁπωσδήποτε συντελοῦν στό νά μήν εἶναι ὁ γάμος ἕνας ἐπιτυχημένος γάμος, καί ὅταν ἀκόμη δέν θά φθάσει στόν χωρισμό· ὁ Θεός νά φυλάγει. Ἔτσι, δέν μπορεῖ νά δημιουργηθεῖ ἀνάλογη ἀτμόσφαιρα μέσα στήν οἰκογένεια, ὥστε νά δοθεῖ κατάλληλη καί σωστή ἀγωγή στά παιδιά. Μέσα λοιπόν στόν γάμο χρειάζεται πολλή θυσία, χρειάζεται γνώση, χρειάζεται ἀγάπη, κυρίως ἀγάπη ὡς δωρεά τοῦ Θεοῦ, γιά νά μπορέσουν νά συμφωνήσουν οἱ δύο ἄνθρωποι καί νά ἔλθουν σέ πραγματική κοινωνία.

Ὁ γάμος –πρέπει νά λέμε καί τή μιά ἀλήθεια, πρέπει νά λέμε καί τήν ἄλλη– εἶναι σωτηρία γιά τήν ἀνθρωπότητα. Λίγοι ἄνθρωποι θά σώζονταν ἔξω ἀπό τόν γάμο. Ὅσο κι ἄν λένε οἱ Πατέρες τό ἕνα: «Ἄν θέλεις νά σωθεῖς, ἄφησέ τα ὅλα καί πήγαινε στήν ἔρημο, πήγαινε στό μοναστήρι», ὅμως λένε καί τό ἄλλο. Καί ὅταν ἀκόμη δέν τό λένε, ἀφήνουν νά ἐννοηθεῖ. Πάλι νά ἀναφέρουμε τόν ἱερό Χρυσόστομο, πού λέει: «Ἐσύ, ὁ παντρεμένος, μέ τά παιδιά, μέ τή γυναίκα σου, εἶσαι μέσα στό λιμάνι, ἐνῶ ὁ ἄγαμος εἶναι στό πέλαγος μέσα στήν τρικυμία». Στόν γάμο δηλαδή, ἀπό τό ἕνα μέρος, εἶναι δυσκολότερα τά πράγματα, ἀπό τό ἄλλο ὅμως μέρος εἶναι καί εὐκολότερα, ἐφόσον βέβαια εἶναι κανείς μέσα στήν κλήση του, μέσα στό χάρισμά του καί μέσα στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Εἶναι λοιπόν μεγάλη δωρεά, μεγάλο δῶρο ὁ γάμος.