Σπουδή στο έργο του π. Συμεών Κραγιοπούλου
π. Ἰωάννης Γρίντζος
Ὁ π. Συμεών, ἀκολουθώντας τή διδασκαλία τῶν Πατέρων, ἐπαναπροσδιορίζει τή θέση τῆς Θεολογίας. Ἡ θεραπευτική Θεολογία εἶναι ἡ ἀληθινή Θεολογία. Ὁ λειτουργικός καί ἐφαρμόσιμος χαρακτήρας πού διακρίνει τίς ομιλίες του, προορίζεται γιά τήν καθημερινή ζωή τῶν πιστῶν, ἀντιμετωπίζει τίς καίριες ψυχολογικές τους καταστάσεις καί ὑποδεικνύει πρακτικές Πατερικές λύσεις. Ἡ θεραπεία πού προσφέρεται μέσα στήν Ἐκκλησία, εἶναι διπλή: ψυχολογική καί πνευματική. Ἡ σωτηρία διά τῶν ψυχολογικῶν προβλημάτων ἀποτελεῖ τήν ἐκπλήρωση τοῦ θετικοῦ σχεδίου τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο.
Περιεχόμενα
Συντομογραφίες………………………………………………..13
Πρόλογος………………………………………………………….17
Εισαγωγή ………………………………………………………….19
Μεθοδολογία…………………………………………………….23
Κεφάλαιο Α’
- Το θετικό σχέδιο του Θεού, η υγεία του ανθρώπου πριν την πτώση, και το αυτεξούσιο …………………………….29
- Το δέλεαρ του διαβόλου: Ίσοι με τον Θεό και όχι κατώτεροι. Η συγκατάθεση του ανθρώπου και η απόκρυψη της ενοχής…………………………………………………33
- Η αμαύρωση του κατ’ εικόνα μετά την πτώση, αιτία της ασθενείας. Η απομάκρυνση από τον Θεό, τον εαυτό, και τον αδελφό………………………………………….39
- Πάθη και τήρηση εντολών. Η θεραπεία και η σωτηρία μόνο εν Χριστώ …………………………………………45
- Πνευματική καθοδήγηση-υπακοή. Αντίστροφη πορεία από αυτήν του Αδάμ……………………51
Κεφάλαιο Β ́
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ
- Τα στρώματα της ψυχής κατά τον Freud -Απώθηση …57
- Η νεύρωση κατά τους κλασικούς ψυχολόγους ……….60
- Αίσθημα κατωτερότητας κατά τον Adler………………..63
- Οι συγκρούσεις του εσωτερικού μας κόσμου κατά την Karen Horney ……………………………………………..65
- Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία – Συναισθηματική νοημοσύνη. Από το ασυνείδητο σε μετρήσιμα συναισθήματα και συμπεριφορές………………………………..67
- Ο ψυχικά υγιής της Ψυχολογίας και της Ιατρικής …..70
- Η κατάθλιψη ως επιδημία και το πόθεν της θεραπείας………………………………………………72
Κεφάλαιο Γ ́
ΒΑΣΙΚΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
- Ψυχικές ασθένειες και η σημασία τους στη σωτηρία του ανθρώπου …………………………………………………………….77
1.1 Η αμαρτία και η σχέση της με τις ψυχοπαθολογικές καταστάσεις……………………………………………………………… 77
1.2 «Τα μαύρα γυαλιά που διαστρεβλώνουν». Η αλλοίωση της πραγματικότητας και η νόθευση
της πνευματικής ζωής από τον άρρωστο ψυχισμό……….81
1.3 Κατ’ οικονομίαν Θεού σε έξαρση οι ψυχοπαθολογι- κές καταστάσεις στο σημερινό άνθρωπο ……………………. 83
1.4 Ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης των ψυχοπαθολο- γικών καταστάσεων………………………………………………….. 86
1.5 Ο ρόλος του διαβόλου και η επιρροή του διά του αρρωστημένου ψυχισμού ………………………………. 88
1.6 Θεραπεία: Η υπακοή «εν ελευθερία» μέσα στην Εκκλησία …………………………………………………. 90
- Η απώθηση της ενοχής, η σχέση της με τη νεύρωση και η θεραπεία τους……………………………………………………. 93
2.1 Η αντίδραση των πρωτοπλάστων μετά την πτώση, ο ρόλος της ηθικής συνειδήσεως και η απώθησή της ….. 93
2.2 Τα στρώματα της ψυχής και οι συνειδητές ενέργειες……………………………………………… 96
2.3 Η απώθηση της ενοχής ως αιτία της ψυχικής ασθενείας και της νεύρωσης…………………… 98
2.3.1 Τα χαρακτηριστικά του νευρωτικού χριστιανού …100
2.4 Η εξομολόγηση ως θεραπεία της ενοχής από τον ιατρό Χριστό…………………………………………………103
2.4.1. Δώρο του Θεού και οι προϋποθέσεις της αποδοχής του………………………………………………………105
2.5 Η ενοποίηση της ψυχής εν Χριστώ και η θέωση ως σκοπός του μυστηρίου της μετανοίας…………………….109
2.5.1 Το παράδειγμα του καρπουζιού …………………………111
- Το αίσθημα κατωτερότητας, η σημασία και η θεραπεία του ……………………………………………………………112
3.1 Η γένεσή του, παράγοντες και συνθήκες που το προκαλούν……………………………………………………..112
3.2 Πώς αισθάνεται και πώς εκδηλώνεται αυτός που έχει αίσθημα κατωτερότητας………………………………116
3.3 Πώς ωφελούνται οι υγιείς από τις αρρωστημένες καταστάσεις……………………………………………………………… 118
3.4 Η συνύπαρξη αισθήματος κατωτερότητας και υπεροχής ………………………………………………………………….. 120
3.5 Οι συνέπειες του αισθήματος κατωτερότητας στην πνευματική ζωή και η αντιμετώπισή τους…………………..121
3.6 Η ταπείνωση ως αλήθεια, και η σχέση της
με τη θεραπεία, την ειρήνη και τη σωτηρία………………..124
- Ο φανταστικός εαυτός και η ιδεατή εικόνα ως ψυχικές ασθένειες………………………………………………….127
4.1 Ο ορισμός, τα χαρακτηριστικά της και ο τρόπος δημιουργίας της ιδεατής εικόνας………………………………..127
4.2 Ο φανταστικός εαυτός ως παράγωγο της ιδεατής εικόνας και οι συνέπειές του ……………………………………… 131
4.3 Η προβολή της ιδεατής εικόνας και οι εκδηλώσεις της………………………………………………………134
4.4 Από την αυτοπεριφρόνηση στην περιφρόνηση των άλλων και στην ομαδική ιδεατή εικόνα ……………………..136
4.4.1 Αίσθημα γενικής εγκυρότητας ………………………….. 138
4.5 Η πνευματική εμπειρία της Εκκλησίας και η αυτογνωσία του ανθρώπου……………………………………..139
Κεφάλαιο Δ ́
Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΩΣ ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
- Ο πόνος ως αφετηρία της πνευματικής ζωής και η εσχατολογική του προοπτική ………………………………….143
- Η σημασία της υγιούς λατρευτικής ζωής για την ψυχική υγεία…………………………………………………..146
- Η διαφορά αμαρτίας και ηθικής ασθενείας. Το εγωιστικό γονίδιο ………………………………………………….149
- Το έργο του πνευματικού. Οι δυσκολίες και οι κίνδυνοι της υπακοής ……………………………………………..154
- Η φιλάνθρωπη υπακοή ως μυστήριο και ως θεραπεία της ψυχής ……………………………………………….158
- «Πάντα συνεργεῖ εἰς ἀγαθόν». Η χαρά της θεραπείας και η σχέση της με την παραδείσια κατάσταση…………..162
Κεφάλαιο Ε ́
ΟΙ ΥΓΙΕΙΣ ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
- Η ηθική διάσταση του Τριαδικού δόγματος ……………167
- Η κίνηση προς τους ανθρώπους ……………………………… 170
2.1 Προσκόλληση………………………………………………………170
2.2 Αρρωστημένη συμμόρφωση ………………………………… 171
2.3 Υποταγή που δεν ελευθερώνει, και η
δουλική εξάρτηση από τους άλλους …………………………..171
2.4 Επιθετικότητα του συμμορφούμενου τύπου………….172
2.5 Νοσηρή αγάπη…………………………………………………….173
- Η κίνηση εναντίον των ανθρώπων και μακριά από τους ανθρώπους…………………………………………………….174
3.1 Η κίνηση εναντίον των ανθρώπων………………………..174
3.2 Η κίνηση μακριά από τους ανθρώπους ………………… 174
- Πρόσωπο και προσωπείο………………………………………….176
- Οι σχέσεις των δύο φύλων……………………………………….. 179
5.1 Το ψυχολογικό υπόβαθρο μιας σχέσης…………………..179
5.2 Προϋποθέσεις του επιτυχημένου γάμου………………..182
- Γονέας-παιδί. Η υγιής σχέση …………………………………..184
- Η εν Χριστώ αγάπη ως προϋπόθεση για υγιείς σχέσεις …………………………………………………………. 186
Συμπεράσματα ………………………………………………….189
Summary ………………………………………………………….197
Βιβλιογραφία ……………………………………………………. 201
Συμπεράσματα
Οι Πατέρες αναφέρονται στο θετικό σχέδιο του Θεού με τη δημιουργία του ανθρώπου και αναλύουν σε βάθος την υγεία του προπτωτικού ανθρώπου. Τα συμπεράσματα που βγάζουν ερμηνεύοντας το βιβλίο της Γενέσεως, είναι καρπός βιωματικός και φωτισμός της χάριτος του Θεού, και όχι διανοητικός στοχασμός.
Είναι βασική θέση των Πατέρων ότι η φιλανθρωπία ήταν, είναι και θα είναι ο λόγος για τον οποίο δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο. Αυτή η άφατη αγάπη του Θεού είναι που οικονομεί, προνοεί και εφευρίσκει τρόπους για να επαναφέρει τον πεπτωκότα άνθρωπο στον παράδεισο. Παράλληλα όμως προίκισε τον άνθρωπο με το αυτεξούσιο, και έτσι κάθε θετική ενέργεια του Θεού μπορεί να αδρανοποιηθεί, αν δεν υπάρχει η συγκατάθεση του ανθρώπου.
Η κακή χρήση της ελευθερίας που του έδωσε ο Θεός, και η αγάπη της ισοθεΐας, είναι αυτά που οδήγησαν τον άνθρωπο να ενδώσει στο δέλεαρ του διαβόλου και να παρακούσει τον Θεό. Καθώς ο άνθρωπος είναι πλασμέ- νος από τον Θεό για να θεωθεί, θεώρησε, με τη συμβουλή του διαβόλου, οτι αυτό μπορεί να γίνει χωρίς τον Θεό και εναντίον του Θεού. Το τραγικό του σφάλμα όμως ήταν ότι, καθώς αθέτησε την εντολή του Θεού, και πάλι δεν πείσθηκε ότι ο Θεός τον αγαπάει τόσο πολύ, που θα τον συγχωρούσε αμέσως, αν ζητούσε συγγνώμη και φανέρωνε την ενοχή του. Κατά τους Πατέρες, η μη ομολογία της ενοχής και η απόκρυψή της αποτελούν μεγαλύτερη ύβρη και ανοησία ακόμη και από αυτή την ανυπακοή.
Ολόκληρος ο ψυχοσωματικός οργανισμός του αν- θρώπου διαταράσσεται μετά την πτώση. Ο ηγεμών νους σκοτίζεται, και ο άνθρωπος γίνεται αλλόκοτος. Η φαντασία και οι λογισμοί τον κάνουν να ζει σε ένα φανταστικό κόσμο. Ο διάβολος γίνεται σαν μια δεύτερη ψυχή μέσα στην ψυχή και διαστρεβλώνει συνεχώς την πραγματικότητα, απομακρύνοντας τον άνθρωπο από τον Θεό και το συνάνθρωπο.
Η ενανθρώπηση του Χριστού συνιστά και πάλι το θετικό σχέδιο του Θεού με σκοπό να αναπλάσει τον πρώτο φθαρέντα Αδάμ. Ο Χριστός, ως δεύτερος Αδάμ, είναι ο κατεξοχήν υγιής άνθρωπος. Ο άνθρωπος βα- πτιζόμενος και προσπαθώντας να τηρήσει τις εντολές του Θεού καθαίρεται, φωτίζεται, αποκτά νουν Χριστού και, καθώς ζει ο Χριστός μέσα του, καθίσταται ψυχικά υγιής. Ο Χριστός γίνεται έτσι η ψυχή της ψυχής μας και ο νους του νου μας.
Η τήρηση των εντολών και η προσέγγιση του Χριστού είναι πολύ δύσκολη στον πεπτωκότα άνθρωπο, αν δεν έχει πνευματικό οδηγό ο οποίος θα τον οδηγήσει από ασφαλή και σύντομο δρόμο στον Χριστό. Ο πνευματι- κός έχει ήδη και ο ίδιος μαθητεύσει και καθαρθεί μέσα στην Εκκλησία και με το φωτισμό του Χριστού οδηγεί την ψυχή απλανώς.
Η ψυχολογία ασχολείται με τον πεπτωκότα άνθρω- πο, τον άνθρωπο του οποίου έχει διαταραχθεί η όλη εσωτερική ενότητα. Τα συμπεράσματα στα οποία κα- ταλήγει, μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε λίγο καλύτερα τις βαθύτερες διεργασίες της ψυχής, τις ασυνείδητες καταστάσεις, τα συμπτώματα των ψυχικών ασθενειών, και υποδεικνύουν κάποιες θεραπευτικές τεχνικές που βοηθούν τον άνθρωπο να αποκτήσει μια στοιχειώδη ψυχική ισορροπία.
Από την ψυχολογία έχουμε τη διαπίστωση ότι ο άνθρωπος έχει αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας, με κυριό- τερο αυτόν της απώθησης. Από την απώθηση πηγάζουν η νευρωσική δομή του χαρακτήρα, το αίσθημα κατω- τερότητας και ο φανταστικός εαυτός που οικοδομείται πάνω στην ιδεατή εικόνα. Αυτές οι ψυχικές καταστάσεις αφορούν και τους χριστιανούς. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αφορούν κυρίως αυτούς που αγωνίζονται να ζήσουν πνευματική ζωή, και ο εαυτός τους συνεχώς τους προδί- δει. Η αναζήτηση της αρετής από τους πιστούς γίνεται «νευρωτική» και, αντί να ανυψώσει τον άνθρωπο να ζει ως αυτός που έχει νουν Χριστού, κατεβάζει τον Χριστό να ζει κατά τον νου του ανθρώπου, του αρρωστημένου ανθρώπου.
Η γνώση αυτών των ψυχικών καταστάσεων δεν θα ήταν απαραίτητη, αν ο άνθρωπος μπορούσε να ταπει- νωθεί εν Χριστώ, να ζήσει προσγειωμένος και σύμφωνα με αυτή την ταπείνωση να εμπιστευθεί τον εαυτό του στον Χριστό. Αν είχε αυτή τη διάθεση, όλα αυτά τα μπερδέματα που έχει μέσα του θα εξαφανίζονταν σαν καπνός. Ενόσω όμως δεν την έχει, κάποιες ψυχολογικές γνώσεις υπό το φως του Ευαγγελίου θα μπορούσαν να βοηθήσουν να δει τα εσωτερικά του «μπλεξίματα» και να τρέξει στον ιατρό Χριστό.
Η ψυχολογία δεν γνωρίζει ποιός είναι ο εν Χριστώ αναγεννημένος άνθρωπος. Οι Πατέρες τον γνώριζαν. Η ψυχολογία δεν έχει να προσφέρει και πολλά στη θερα- πεία των ψυχικών ασθενειών. Η Εκκλησία προτείνει την οδό των εντολών και των αρετών. Ο δρόμος όμως προς την απόκτησή τους είναι μετ ̓ εμποδίων εξαιτίας των ψυχολογικών καταστάσεων των ανθρώπων, που τους κάνουν να ζουν σε ένα φανταστικό κόσμο. Η Εκκλησία πάντοτε ζούσε στην εποχή της και χρησιμοποιούσε όλη την ανθρώπινη γνώση για να βοηθήσει τις ψυχές να βρουν το δρόμο της σωτηρίας.
Τα κείμενα του π. Συμεών έρχονται να συμβάλουν σε αυτή την κατεύθυνση. Η ενασχόλησή του με τα ψυχο- λογικά προβλήματα προέκυψε από το εξομολογητήριο. Διαπιστώνοντας στην πράξη τα «μπλοκαρίσματα» των ψυχών και έχοντας μελετήσει σε βάθος τους Πατέρες της Εκκλησίας, συνειδητοποίησε ότι θα βοηθούσε περισ- σότερο τις ψυχές, αν χρησιμοποιούσε και τη γνώση της ψυχολογίας. Η αλλοίωση της πραγματικότητας από τον άρρωστο ψυχισμό φαινόταν αξεπέραστο εμπόδιο, για να βιώσουν οι ψυχές κατά υγιή τρόπο την πνευματική ζωή.
Κεντρικό σημείο των ομιλιών του, που αποτελούν θα λέγαμε τη συνέχεια του διαλόγου με τους πιστούς, είναι ότι όλα τα προβλήματα, και τα ψυχολογικά, είναι μέσα στην οικονομία του Θεού, για να σωθούν οι άνθρωποι. Το σχέδιο του Θεού είναι πάντοτε θετικό για τον άνθρωπο. Μέσα από τον πόνο των ψυχολογικών προβλημάτων, όπως και από κάθε πόνο, φαίνεται η πολύ λεπτή αγάπη του Θεού, για να «ζωγρήσει» τον μετά το βάπτισμα απο- μακρυνθέντα άρρωστο άνθρωπο και να τον επαναφέρει στον οικείο χώρο της υγείας του παραδείσου. Η θέση αυτή υπάρχει σε όλες τις ομιλίες και επαναλαμβάνεται κάθε φορά και πιο ζωντανή, ώστε να παρακινήσει τους πιστούς να ανταποκριθούν στην αγάπη του Θεού.
Βασική του θέση είναι ότι ο διάβολος συνεχώς δια- στρέφει την αλήθεια και ενεργεί διά του αρρωστημένου ψυχισμού, και με τους λογισμούς και τη φαντασία προ- σπαθεί να πείσει τον άνθρωπο και πάλι, όπως έκανε με τον Αδάμ και την Εύα, ότι αυτός (δηλαδή ο άνθρωπος) είναι Θεός και μπορεί να είναι και ο ρυθμιστής της πνευ- ματικής του ζωής και το κέντρο του κόσμου.
Ο άνθρωπος, ο συνήθης χριστιανός, ακόμη και στον πνευματικό του αγώνα, προσέρχεται αυτοδικαιωμένος και προσπαθώντας να καλύψει τελικά τη βαθύτερη ενο- χή του. Αυτό τον κάνει τελικά νευρωτικό και αγχωτικό. Τον κάνει να μην αξιολογεί σωστά τα πράγματα και να προβάλλει δικές του ψυχικές καταστάσεις στους άλλους. Το αίσθημα κατωτερότητας τον κάνει να αισθάνεται διαρκώς ότι ζει σε μια κόλαση και να συγκρίνει συνεχώς τον εαυτό του με τους άλλους. Η ιδεατή εικόνα που έχει φτιάξει για τον εαυτό του, είναι μια φαντασία που τον απομακρύνει από την πραγματικότητα του εαυτού του και των άλλων. Οι τρεις αυτές καταστάσεις, δηλαδή η νευρωσική δομή του χαρακτήρα, το αίσθημα κατωτε- ρότητας και ο φανταστικός εαυτός που προκύπτει από την ιδεατή εικόνα, αποτελούν πηγή κατάθλιψης και δυστυχίας από ψυχολογική άποψη, ενώ από πνευματική, αφορμή αποπροσανατολισμού των πιστών. Χωρίς χαρά και πυξίδα πνευματική, οι ψυχές μάχονται με λάθος τρόπο και με λάθος στόχο.
Ο λόγος που και οι χριστιανοί ακόμη δεν μπορούν να συνεννοηθούν, να συνεργαστούν, να συμβιώσουν και να έχουν αγάπη μεταξύ τους, είναι ότι ο καθένας έχει τον «εαυτό» του, τη «θρησκεία» του, το «θεό» του, καθένας λατρεύει όπως νομίζει αυτός τον Θεό, και δεν αισθάνονται οι χριστιανοί βαθύτερα ότι είναι πραγματικά αδελφοί, ότι είναι ένας άνθρωπος. Ο ένας άνθρωπος που προέρχεται από τον πρώτο Αδάμ και από το δεύτερο Αδάμ, τον Χριστό.
Η θεραπεία σε όλες αυτές τις μη υγιείς ψυχολογικά και πνευματικά καταστάσεις, έρχεται από την Εκκλησία με την υγιή συμμετοχή στα μυστήρια. Βασική προϋπόθεση για να βρει ο πιστός τον εαυτό του, να αποκτήσει αυτο- γνωσία, να ταπεινωθεί, να θεραπευτεί από την ενοχή, να ζήσει με αγάπη με τους συνανθρώπους του και να θεωθεί, είναι η πνευματική καθοδήγηση και η υπακοή σε συγκεκριμένο άνθρωπο μέσα στην Εκκλησία. Και αυτή η θέση είναι κεντρική στις ομιλίες του π. Συμεών, ιδίως τα τελευταία χρόνια, καθώς διαπίστωνε στην πράξη ότι οι αρρωστημένες καταστάσεις δεν ξεπερνιούνται παρά μόνο διά της υπακοής.
Είναι η φύση των ασθενειών αυτών τέτοια, που κά- νει τον άνθρωπο να μη θέλει να δει τι του συμβαίνει. Και θα το δει μόνο αν του το υποδείξουν σωστά και το αποδεχθεί. Η αρετή της υπακοής τονίστηκε και παλαιότερα από τους Πατέρες. Σήμερα όμως φαίνεται ότι είναι πρακτικά αδύνατο να έχει κανείς υγιή πνευματική ζωή χωρίς υπακοή.
Ο πνευματικός πρέπει να είναι ψυχολογικά ισορρο- πημένος και να έχει καθαρθεί από τα πάθη, ή τουλά- χιστο να γνωρίζει τι του συμβαίνει και να βαδίζει στο δρόμο αυτό. Όταν ο πνευματικός είναι ταπεινός και δεν προβάλλει δικές του άρρωστες καταστάσεις στον εξο- μολογούμενο, ο Θεός είναι παρών και φωτίζει και τους δύο να τον ακολουθήσουν κατά το θέλημά του. Μόνο αν έχει αυτές τις προϋποθέσεις, μπορεί ο πνευματικός να κάνει σωστή διάγνωση για την ασθένεια του πιστού και να του προσφέρει τη σωστή θεραπεία.
Η χρήση της ψυχολογίας από τον π. Συμεών θεω- ρούμε πως είναι πρωτίστως ρεαλιστική.
Δεν είναι απλώς καρπός μελέτης των ψυχολογικών συγγραμμάτων. Εφαρμόζει πρακτικά αυτά που ο ίδιος έχει βιώσει από την προσωπική του ασκητική πορεία, τη μελέτη της Πατερικής γραμματείας και την πείρα του εξομολογητηρίου.
Οι ψυχικές καταστάσεις που αναλύει είναι οφθαλμο- φανείς σε όλους μας, αλλά ίσως ποτέ δεν τις προσεγ- γίσαμε. Οι ομιλίες δεν είναι απλώς μια συνάντηση της Πατερικής Θεολογίας με την ψυχολογία. Πιστεύουμε ότι ανοίγουν το δρόμο προς την απλή, αληθινή εν Χριστώ ζωή στο σύγχρονο άνθρωπο.
Οι λύσεις που προτείνει αποτελούν επικαιροποίηση του μηνύματος των Πατέρων: ξεκινούν από τον Θεό και καταλήγουν στον Θεό. Παρά το ότι πολλές φορές μοιάζει να κάνει ψυχανάλυση, χρησιμοποιεί πάντα την ψυχολογική γνώση θεολογικά. Η πνευματική ζωή είναι που τον ενδιαφέρει, και αυτήν αναλύει σε βάθος. Η υγιής πνευματικότητα προσεγγίζεται από αυτόν από όλες τις πλευρές, χωρίς να καταφεύγει σε ακρότητες, αφορισμούς και θεωρητικές υποθέσεις. Η προτεραιότητά του είναι πάντοτε η σωτηρία του ανθρώπου, και η όποια γνώση χρειάζεται προς αυτή την κατεύθυνση υπηρετεί αυτό το σκοπό.
Ο π. Συμεών, ακολουθώντας τη διδασκαλία των Πατέρων, επαναπροσδιορίζει τη θέση της Θεολογίας. Η θεραπευτική Θεολογία είναι η αληθινή Θεολογία. Ο λειτουργικός και εφαρμόσιμος χαρακτήρας που διακρίνει τις ομιλίες του, προορίζεται για την καθημερινή ζωή των πιστών, αντιμετωπίζει τις καίριες ψυχολογικές τους κα- ταστάσεις και υποδεικνύει πρακτικές Πατερικές λύσεις. Η θεραπεία που προσφέρεται μέσα στην Εκκλησία είναι διπλή: ψυχολογική και πνευματική. Η σωτηρία διά των ψυχολογικών προβλημάτων αποτελεί την εκπλήρωση του θετικού σχεδίου του Θεού για τον άνθρωπο.