Ἁγίου Φιλοθέου Κοκκίνου
Ἡ ὁσιομάρτυς Ἀνυσία
ἐκ Θεσσαλονίκης
Προλεγόμενα
«῞Οταν γὰρ ἴδῃς τούτους ἁπάσης καταφρονοῦντας τῆς ζωῆς, κἂν ἁπάντων ἀναισθητότερος ᾖς καὶ νωθρότατος, ὑψηλότατον δέξῃ φρόνημα καὶ καταγελάσῃ τρυφῆς, ὑπερόψῃ χρημάτων καὶ ἐπιθυμήσεις τῆς ἐκεῖ διατριβῆς…
Οὔτε γὰρ φύσις οὔτε ἡλικία οὔτε ἄλλο οὐδὲν ἐμποδίσαι δύναιτ᾿ ἄν, ὅταν προθυμία παρῇ καὶ ζῆλος καὶ πεπυρωμένη πίστις».
῾Ι. Χρυσοστόμου
῎Ισως μερικές δεκάδες χρόνια πρίν, δέν ἦταν γνωστό στό πλήρωμα τῆς ᾿Εκκλησίας καί μάλιστα τῶν Θεσσαλονικέων, ὅτι ὑπῆρχε ἁγία συμπολίτισσα μέ τό ὄνομα ᾿Ανυσία. Λίγες γραμμές μόνο στόν Συναξαριστή (30 Δεκεμβρίου) δήλωναν τήν ὕπαρξή της γιά ὅσους ἔφταναν νά τίς διαβάσουν. Γι᾿ αὐτό καί στά πρῶτα ἀκούσματα ξένισε τό ὄνομα. Σήμερα φέρουν τό ὄνομα τῆς ὁσιομάρτυρος μοναχές σέ ἀρκετά μοναστήρια.
᾿Αφορμή νά ἀνακύψει ἀπό τή λήθη τό ἡρωικό ἀνάστημα τῆς ὁσίας ἀπετέλεσαν δύο σημαντικά γεγονότα. ᾿Αρχικά τό ὅτι λείψανα πού βρέθηκαν στά ἐρείπια παλαιοχριστιανικοῦ ναοῦ κατά τήν διάνοιξη τῆς ὁδοῦ 3ης Σεπτεμβρίου ἀποδόθηκαν στήν ἁγία ᾿Ανυσία καί μερίμνῃ τοῦ Παναγιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Παντελεήμονος Β´ μετακομίσθηκαν στόν ἱερό ναό τοῦ πολιούχου ῾Αγ. Δημητρίου ὅπου καί φυλάσσονται.
Τό δεύτερο γεγονός εἶναι ἡ ἐμπεριστατωμένη ἔκδοση τῶν ἁγιολογικῶν ἔργων τοῦ Θεσσαλονικέως ἁγίου Φιλοθέου Κοκκίνου, πολυγραφότατου ἐκκλησιαστικοῦ συγγραφέα τῆς ῾Υστεροβυζαντινῆς Περιόδου (14ος αἰ.) καί πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (1353-54 καί 1364-1376), ἀπ᾿ ὅπου καί πήραμε τό κείμενο πού παραθέτουμε στήν παρούσα ἔκδοση μαζί μέ τήν ἀπόδοσή του στήν ὁμιλουμένη.
῾Ο Λόγος στήν ἁγία ᾿Ανυσία τοῦ Φιλοθέου φέρεται ὡς ἕνα ἀπό τά πρῶτα ἔργα του καί ἐκφωνήθηκε στήν Θεσσαλονίκη, πιθανότατα ἀπό τόν ἴδιο τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς της, κατά τά πρῶτα χρόνια τῆς ἐκκλησιαστικῆς του σταδιοδρομίας.
῾Η ζωή τῆς ἁγίας ἐπί τῆς γῆς ὑπῆρξε σύντομη καί συμπίπτει μέ τούς μεγάλους διωγμούς Διοκλητιανοῦ-Μαξιμιανοῦ κατά τῶν χριστιανῶν (τέλη 3ου – ἀρχές 4ου αἰ).
᾿Αλλά τό θαυμαστό στήν περίπτωσή της εἶναι ὅτι ὁ σύντομος χρόνος τῆς ζωῆς της καί τό νεαρόν τῆς ἡλικίας ὑπερκεράσθηκαν ἀπό τά σπάνια ψυχικά της χαρίσματα, τήν σοβαρότητα, τή γενναιότητα τοῦ φρονήματος, τήν πολιά της σύνεση καί τόν «ἐκ βρέφους» πόθο της γιά τόν Χριστό, ὥστε θεωρώντας ὅλα τά δελεάσματα τῆς ζωῆς «ὡς ἱστόν ἀράχνης», προχώρησε στίς εὐγενέστερες ἐπιλογές καί κόσμησε τή σύντομη ζωή της μέ τήν τριπλή κατά Θεόν «δόξα», τῆς παρθενίας, τῆς ὁσιότητος καί τοῦ μαρτυρίου.
Σκοπός τῆς παρούσης ἐκδόσεως μέ τήν νεοελληνική ἀπόδοση τοῦ Λόγου, εἶναι νά καταστήσει δυνατή σέ ὅλους τήν πρόσβαση στή μορφή τῆς ἁγίας πού ἀποτελεῖ κεφάλαιο ἁγιότητος. Γιατί καί σήμερα, σύμφωνα μέ τό λόγο τοῦ ῾Ι. Χρυσοστόμου, «Διωγμοῦ μὲν καιρὸς οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ μαρτυρίου καιρός ἐστι· παλαισμάτων τοιούτων οὐκ ἔστι καιρός, ἀλλὰ στεφάνων καιρός ἐστι· οὐ διώκουσιν ἄνθρωποι, ἀλλὰ διώκουσι δαίμονες· οὐκ ἐλαύνει τύραννος, ἀλλ᾿ ἐλαύνει διάβολος, τυράννων πάντων χαλεπώτερος».
῾Ως πρός τόν χαρακτήρα τοῦ Λόγου τοῦ ἁγίου Φιλοθέου θά μποροῦσε κανείς ἐξαρχῆς νά παρατηρήσει ὅτι, παρά τήν κάποια ρητορική του ἰδιοτυπία, συνήθη στήν ἐποχή του, δέν ἀποτελεῖ ψυχρό νοητικό ἀποκύημα, κενό οὐσίας, ἔστω καί ὑψηλῆς τέχνης καθώς ὁ ἅγιος Φιλόθεος διέθετε καί μεγάλη μόρφωση, ἀλλά εἶναι ἀπόρροια ζωῆς ἐν ἁγίῳ Πνεύματι, γι᾿ αὐτό καί μεταδίδει γεύση οὐράνια. Εἶναι διαπιστωμένο ὅτι ὁ Φιλόθεος εἶχε καταξιωθεῖ νωρίς στίς συνειδήσεις τοῦ ᾿Ορθοδόξου ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος ὡς ἅγιος, παρά τήν τότε παράλειψη τῆς ἐπίσημης ἀνακηρύξεώς του ὡς ἁγίου.
Εὐχαριστοῦμε τόν Πανάγαθο Θεό πού μᾶς ἀξιώνει μέ τίς εὐχές τοῦ πνευματικοῦ μας πατρός νά δώσουμε σέ μετάφραση τό ἐν λόγω πνευματέμφορο κείμενο, καί Τόν παρακαλοῦμε διά πρεσβειῶν ἀμφοτέρων τῶν ἁγίων, Φιλοθέου καί ᾿Ανυσίας, νά ἀνοίξει τόν νοῦ καί τήν καρδιά ὅλων μας, ὥστε νά ἐκτιμήσουμε δεόντως κι ἐμεῖς, ὅπως καί οἱ ἅγιοί μας, τήν ἀληθινή καταγωγή καί κλήση μας.
῾Ι. ῾Ησυχαστήριον
«Τό Γενέσιον τῆς Θεοτόκου»
Ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο
Αὐτή τήν ὥρα τῆς ζωῆς της ἡ ᾿Ανυσία δείχνει τήν σοβαρότητά της, τήν γενναιότητα τοῦ φρονήματός της καί ὅλον τόν ἔρωτα πού ἔτρεφε ἀπό βρέφος στά βάθη τῆς καρδιᾶς της γιά τόν Χριστό καί τήν ἀρετή.
᾿Ελεύθερη πιά ἀπ᾿ τήν πατρική ἐξουσία καί γνώμη, δέν ἐμποδιζόταν ἀπό κανέναν στό ἐλάχιστο γιά νά ρυθμίσει τά προσωπικά της θέματα, ὅπως θά ἤθελε. Δέν ἔστρεψε τήν προσοχή της στή ζωή τῆς ἡδονῆς μέ αἰσθήματα χαλαρότητας καί ραθυμίας, δέν ἔνιωσε καμιά μικροψυχία στόν πειρασμό τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, καμιά δειλία, οὔτε εἶδε μέ γυναικεία ἀδυναμία τήν τραχύτητα καί τήν σκληρότητα τοῦ κατά Θεόν βίου. Δέν ὑπολόγισε οὔτε τήν φύση τήν γυναικεία οὔτε τήν νεότητά της οὔτε τόν ἀδυσώπητο ἐκεῖνο πόλεμο, πού διεξάγει ὁ ἐχθρός ἐναντίον μας· ἀλλά ὅλα αὐτά τά περιφρόνησε, σάν νά ᾿ταν ἱστός ἀράχνης ἤ σκόνη πού κάθεται στά πόδια καί σάν παιχνιδάκια ἐντελῶς μικρόψυχων ἀνθρώπων· καί εὐθύς ἑνώθηκε μέ τόν ποθητό της μέ δεσμά ἀγάπης, ἀφοῦ ξεπέρασε εὔκολα χάρις στήν γλυκύτατη γοητεία τοῦ ᾿Ιησοῦ, κάθε φόβο πού νιώθουν οἱ ἀρχάριοι στή σχέση τους μέ τόν Θεό.