Ἡ πρώτη καί δευτέρα εὕρεσις τῆς τιμίας κεφαλῆς τοῦ ἁγίου ἐνδόξου προφήτου Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ Ἰωάννου
Ἡ τιμία αὕτη καί ἀγγέλοις αἰδέσιμος τοῦ Προδρόμου κεφαλή πρῶτον μέν εὑρέθη ἀπό δύο μοναχούς εἰς τόν οἶκον τοῦ Ἡρώδου διά τῆς ἐπιφανείας καί ἀποκαλύψεως τοῦ ἰδίου Προδρόνου, οἱ ὁποῖοι μοναχοί μετέβαινον εἰς προσκύνησιν τοῦ ζωοδόχου Τάφου τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀπό τούς μοναχούς δέ ἐκείνους ἔλαβεν αὐτήν εἷς κεραμεύς καί τήν ἔφερεν εἰς τήν πόλιν Ἔμεσαν. Καί, ἐπειδή ὁ ἀγγειοπλάστης ἐκεῖνος ἐγνώρισεν ὅτι διά μέσου τῆς ἁγίας κάρας ἔλαβεν εὐτυχίαν, ἐτίμα αὐτήν μέ ὑπερβολήν καί ὅτε ἔμελλε ν᾿ ἀποθάνῃ ἀφῆκε τήν ἁγίαν κάραν εἰς τήν ἀδελφήν του παραγγείλας αὐτῇ νά μή τήν σηκώσῃ ἀπό τόν τόπον της, μήτε νά τήν δείξῃ εἰς ἄλλον, ἀλλά νά τήν τιμᾷ καί νά τήν προσκυνῇ.
Ἀφ᾿ οὗ δέ καί ἡ ἀδελφή ἐκείνου ἀπέθανεν, ἔλαβον τήν ἁγίαν κάραν πολλοί, ὁ εἷς ἀπό τόν ἄλλον κατά διαδοχήν· τελευταῖον δέ κατήντησεν ὁ πολύτιμος αὐτός θησαυρός εἰς ἕνα ἱερομόναχον Ἀρειανόν, Εὐστάθιον ὀνομαζόμενον, ὁ ὁποῖος ἐδιώχθη παρά τῶν ὀρθοδόξων ἀπό τό σπήλαιον ὅπου ἐκατοίκει, διότι ἐπέγραφεν εἰς τήν κακοδοξίαν καί αἵρεσίν του τάς ἰατρείας, ὅσας ἐνήργει ἡ ἁγία κάρα· ἤγουν ἔλεγεν ὅτι διά τοῦτο ἐνεργεῖ τάς ἰατρείας, διότι αὐτός ὅστις τήν ἔχει εἶναι Ἀρειανός. Ἀφ᾿ οὗ λέγω ἐκεῖνος ὁ κακόδοξος ἐδιώχθη ἀπό ἐκεῖ, ἀφῆκεν εἰς τό σπήλαιον τήν τιμίαν κεφαλήν κατά θείαν οἰκονομίαν καί ἐκεῖ εὑρίσκετο αὐτή κεκρυμμένη, ἕως εἰς τούς χρόνους Μαρκέλλου τοῦ ἀρχιμανδρίτου καί τοῦ ἐπισκόπου Ἐμέσης, Οὐρανίου λεγομένου, κατά τούς χρόνους τοῦ νέου Οὐαλεντιανοῦ, ἐν ἔτει 431. Τότε λοιπόν πολλοί ἔλαβον θείας ἀποκαλύψεις διά τήν Προδρομικήν ταύτην κεφαλήν· ὅθεν εὑρέθη αὕτη τό δεύτερον ἐντός μιᾶς στάμνου, ἥτις φερθεῖσα εἰς τήν ἐκκλησίαν ἀπό τόν ἀνωτέρω ρηθέντα Οὐράνιον, τόν ἐπίσκοπον Ἐμέσης, ἐνήργει διαφόρους ἰατρείας καί παράδοξα θαύματα.
***
Δυό τρία πράγματα ἔρχονται στήν σκέψη μας αὐτή τή στιγμή. Θά τά ποῦμε, καί ἄν εἶναι ἀπό Θεοῦ, θά βγεῖ τό καλό. Τό ἕνα εἶναι αὐτό. Ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος εἶναι μεταξύ τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἐάν σήμερα ἦταν στή γῆ, ἤ ἄν ἦταν πιό μπροστά ἀπό τότε πού βρέθηκε ἤ λίγο μετέπειτα, θά ἦταν ὁ ἴδιος βέβαια ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ἀλλά μέσα στά πλαίσια πού δημιουργεῖ ἡ ἐμφάνιση τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους. Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Θεοῦ στούς ἀνθρώπους δημιουργεῖ κάποιες καταστάσεις, δημιουργεῖ ἀνάλογο περιβάλλον, ἀνάλογο κλίμα.
Ἀλλιῶς εἶναι οἱ ἄνθρωποι στήν Παλαιά Διαθήκη –τήν ἐποχή τοῦ Μωυσέως, τῶν προφητῶν– ἀλλιῶς εἶναι ἔπειτα κατά τήν ἐποχή πού τελειώνει ἡ Παλαιά Διαθήκη, ὅπως εἶναι ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ἀλλιῶς τήν ἐποχή πού ἦρθε πλέον ὁ Χριστός, τήν ἐποχή πού ἀνῆλθε πλέον ὁ Χριστός στούς οὐρανούς καί ὀργανώνεται ἡ Ἐκκλησία καί ἀλλιῶς εἶναι μέχρι σήμερα. Ὁ ἴδιος Θεός εἶναι πάντοτε, καί πρός τούς ἴδιους ἀνθρώπους ἀπευθύνεται. Δέν δημιουργεῖ ὁ Θεός σέ κάθε ἐποχή ἄλλου εἴδους ἀνθρώπους, ἀλλά ὅλοι εἴμαστε τό ἴδιο ἀπό τήν πρώτη ἐκκίνηση τῆς ἀνθρωπότητος, ἀπό τήν πρώτη γέννηση τῶν ἀνθρώπων.
Καί εὐλογεῖ ὁ Θεός τόν καθένα ἀνάλογα μέ τήν ἐποχή στήν ὁποία βρίσκεται, ἀνάλογα σέ ποιό σημεῖο βρίσκεται τό ὅλο σχέδιο πού ἔχει ὁ Θεός γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου. Ὁπωσδήποτε, διαφορετικότερα θά ἀποκαλυπτόταν ὁ Θεός στόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο, ἄν ζοῦσε 100 χρόνια μετά τήν ἔλευση τοῦ Χριστοῦ.
***
Ἐκεῖνο πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι, σέ ὅποια ἐποχή κι ἄν ζεῖ ὁ καθένας μας, ὁ Χριστός ἐμφανίζεται σ᾿ αὐτόν ἀνάλογα μέ τήν πίστη πού ἔχει, ἀνάλογα μέ τήν ἀγάπη, τήν ἀφοσίωση, τήν αὐταπάρνηση, ἀνάλογα μέ τήν ἀνταπόκριση στήν κλίση τοῦ Θεοῦ πού ἔχει. Ἑπομένως, δέν μπορεῖ νά θεωρηθεῖ κανένας ὅτι εἶχε τήν εὔνοια νά ζήσει, νά ὑπάρχει στόν κόσμο τότε πού ὁ Θεός ἔκανε τοῦτο, ἔκανε ἐκεῖνο. Ὅλα τά ἔχει κανονίσει ὁ Θεός μέσα στό ὅλο σχέδιό του.
Ὁ καθένας μας ἐρχόμαστε στήν κατάλληλη ἐποχή γιά μᾶς, καί σέ ὅποια ἄλλη ἐποχή κι ἄν ἐρχόμασταν, θά ἤμασταν ὅ,τι εἴμαστε καί στήν ἐποχή μας. Δέν θά ἤμασταν καλύτεροι, νομίζοντας ὅτι ἄλλοτε ἡ ἐποχή εἶναι εὐνοϊκότερη καί τό ὅλο κλίμα καί τό ὅλο πνεῦμα πού ἐπικρατεῖ εἶναι εὐνοϊκότερο. Δέν μποροῦμε νά τό ποῦμε αὐτό, ὅτι ἄλλοι εἶναι τυχεροί καί ἄλλοι δέν εἶναι, ὅτι σέ ἄλλους ὁ Θεός κάνει χατίρια, καί σέ ἄλλους ὄχι, ἄλλους τούς εὐνοεῖ, καί ἄλλους ὄχι.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης σέ ὅποια ἐποχή κι ἄν γεννιόταν, ἀκόμη καί στή δική μας ἐποχή νά ἐρχόταν στόν κόσμο, θά ἦταν μείζων τῶν ἐν γεννητοῖς γυναικῶν. Ἀλλά ἐπειδή ἀκριβῶς τόν προέβλεπε τέτοιον ὁ Θεός, τόν ἔφερε καί στήν κατάλληλη ἐποχή, γιά νά παίξει καί τόν ρόλο πού ἔπαιξε.
Αὐτό νά τό ἐννοήσουμε καλά, νά τό πιστέψουμε, καί ἄν γίνει αὐτό, ὅλη ἡ ἀλήθεια εἶναι μπροστά μας. Μποροῦμε αὐτή τή στιγμή νά νιώσουμε σάν νά εἴμαστε ἀκριβῶς στά χρόνια πού εἶναι ὁ Χριστός ἐπί τῆς γῆς, στά χρόνια πού ἡ Ἐκκλησία εἶναι στίς δόξες της ἤ στά χρόνια πού γίνονται ὅλα τά θαυμαστά ἐκεῖνα ἀπό τόν Θεό στόν λαό του. Μεγάλο λάθος κάνουμε, ὅταν ἐπηρεαζόμαστε ἀπό τήν ἐποχή μας, ἀπό τίς ὅποιες καταστάσεις, καί βουλιάζουμε ἐκεῖ μέσα καί δέν βλέπουμε τήν ἀλήθεια.
***
Ἕνα ἄλλο πού κάνει ἐντύπωση, νομίζω, εἶναι αὐτό. Καίτοι τήν τιμία κάρα τήν ἔχει ὁ ἀρειανός ἀρχιμανδρίτης, αὐτή θαυματουργεῖ. Δέν ἐμποδίζεται. Θαυματουργεῖ. Καί εἶναι ἐνδεχόμενο βέβαια ἔτσι νά γίνει ἀγρία ἐκμετάλευση, ὅπως ἐπιχείρησε αὐτός νά στερεώσει τήν κακοδοξία του καί τήν αἵρεσή του, στηριζόμενος στό ὅτι ἡ ἁγία κάρα θαυματουργοῦσε, ἐπειδή ἦταν σωστή ἡ πίστη του. Ἄραγε, μετά πού εἶδε ὅτι δέν εἶναι ἔτσι, μεταστράφηκε;
Ὄχι. Μπορεῖ νά νομίζουμε ὅτι χρειάζονται ἐπιχειρήματα καί ἀποδείξεις, γιά νά μεταστραφεῖ. Δέν εἶναι ἔτσι. Ὅλο τό θέμα εἶναι τί γίνεται μέσα στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ἄν ἔχει κανείς μέσα του τή διάθεση γιά πλάνη, θά πλανηθεῖ. Δέν τόν βγάζει τίποτε ἀπό κεῖ, ἀπό τήν πλάνη. Καί ἄν ἔχει διάθεση κανείς, ὅ,τι κι ἄν συμβεῖ, νά βρεῖ τόν Χριστό εἰλικρινά καί τίμια, θά φθάσει ἐκεῖ, στό νά τόν βρεῖ.
Μέσα μέσα στήν καρδιά μας νά ὑπάρχει τιμιότητα. Καί αὐτό νά τό προσέξουμε καί στά πιό μικρά πράγματα. Μιλᾶς… Κάνε ἕναν ἔλεγχο. Γιατί μιλᾶς ὅπως μιλᾶς; Γιατί λές αὐτά πού λές; Γιατί τά λές ἔτσι ὅπως τά λές; Γιατί τά λές τήν ὥρα πού τά λές; Γιά, δές. Ἀπό τί ἐπηρεάζεσαι; Ἀπό εἰλικρινή ἀγάπη γιά τόν Χριστό, ἀπό τό ὅτι μέσα σου λαλεῖ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἤ γιατί ἄγεσαι καί φέρεσαι ἀπό τίς ὅποιες ἀδυναμίες σου;
Νά ἐλέγξουμε τόν ἑαυτό μας καί στά πιό μικρά πράγματα. Αὐτό πού κάνεις τώρα, πού μπορεῖ νά εἶναι, κατά τή γνώμη σου, τό πιό δίκαιο, τό πιό ἀγαθό πράγμα, γιά δέστο καλύτερα. Εἶναι ἔτσι ἤ χαρίζεσαι στίς ἀδυναμίες σου; Οἱ ὁποῖες μπορεῖ νά εἶναι διάφορες, μεταξύ τῶν ἄλλων καί ὅτι κάτι εἶσαι ἐσύ· εἶσαι ἐνάρετος, εἶσαι ἔξυπνος, κάτι ξέρεις.
***
Τό προπερασμένο καλοκαίρι πού πήγαμε στήν Ἰταλία, πήγαμε καί Μπάρι. Ἕνας λόγος πού πήγαμε κεῖ ἦταν νά προσκυνήσουμε τό λείψανο τοῦ ἁγίου Νικολάου. Ὑπάρχουν καί πολλά ἄλλα λείψανα ἁγίων ἐκεῖ· τά ἔχουν κλέψει οἱ Δυτικοί. Ὅπως μᾶς ἔλεγαν –καί ὅπως φαίνεται εἶναι ἔτσι– τήν ἡμέρα τῆς γιορτῆς τοῦ ἁγίου Νικολάου, καί μόνο τήν ἡμέρα ἐκείνη, στό τέλος τῆς ὅλης ἀκολουθίας, ἀναβρύει ἀπό τόν τάφο ὡς πηγή ἅγιο μύρο.
Καίτοι ὁ ἅγιος εἶναι σέ καθολικά χέρια, δέν παύει ὅμως νά εἶναι ἅγιος. Δέν πρέπει νά μᾶς ἐπηρεάζει αὐτό, τό ὅτι ἀναβρύει μύρο. Ὁ Θεός εἶναι παντοῦ παρών, καί οἱ ἅγιοί του ἐπίσης, καί δέν δεσμεύεται ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ ἀπό τίποτε. Οὔτε ὅμως αὐτά εἶναι ἀπόδειξη ὅτι ἡ πίστη τῶν ρωμαιοκαθολικῶν εἶναι ἀληθινή. Τό ὅτι δηλαδή τρέχει ἐκεῖ τό μύρο κάθε χρόνο τήν ἡμέρα τοῦ ἁγίου Νικολάου δέν εἶναι ἀπόδειξη ὅτι αὐτοί εἶναι ἐντάξει ὡς πρός τήν πίστη τους. Τρέχει, διότι ἔχουν ἐκεῖ τόν ἅγιο Νικόλαο.
Καί γι᾿ αὐτό πηγαίνουμε καί προσκυνοῦμε. Ὅπως πηγαίνουμε στή Νιτρία πού εἶναι στήν Αἴγυπτο, ὅπου εἶναι ὁ τάφος τοῦ ἁγίου Μωυσέως τοῦ Αἰθίοπος, πηγαίνουμε ἐπίσης στή Θηβαΐδα, ὅπου εἶναι ὁ τάφος τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου καί τοῦ ἁγίου Παύλου τοῦ Θηβαίου. Τά ἔχουν οἱ Κόπτες βέβαια, ἀλλά δέν παύουν ὅμως νά εἶναι οἱ τάφοι ὄντως αὐτῶν τῶν ἁγίων. Δέν ἐμποδίζεται ἀπό αὐτά ὁ Θεός καί δέν ἐπηρεάζεται ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ.
***
Κάτι ἄλλο ἀκόμη πού καλό εἶναι νά ποῦμε εἶναι τοῦτο. Ἀκόμη μιά φορά βλέπουμε καί ἐδῶ πώς ὁ Θεός ἀφήνει –πολλές φορές ἀφήνει– τά θεῖα πράγματα νά μπερδεύοντα μέ τά ἀνθρώπινα, νά κρύβονται μέσα στά ἀνθρώπινα, νά ἐμποδίζονται ἀπό τά ἀνθρώπινα. Ξεχασμένη ἡ ἁγία κάρα. Πολλά χρόνια ἦταν ἀπό χέρια σέ χέρια, ἀκόμη βρέθηκε σέ χέρια μή εὐλαβῶν, σέ χέρια αἰρετικῶν.
Ὅπως τώρα πᾶμε στούς Ἁγίους Τόπους, καί γιά νά μποῦμε νά προσκυνήσουμε στό μέρος ὅπου εἶναι ἡ πέτρα, πού πατοῦσε ὁ Κύριος λίγο πρίν ἀναληφθεῖ στούς οὐρανούς, πρέπει νά πληρώσουμε τούς Μουσουλμάνους, διότι αὐτοί ἔχουν τό μέρος αὐτό καί τό φυλάγουν, καί πολλές φορές πρέπει νά τούς παρακαλέσουμε, γιά νά ἀξιωθοῦμε τοῦ ποθουμένου. Καί ἐνῶ εἶναι ἔτσι, ὁ Θεός τά ξέρει, τά ἀφήνει ἔτσι. Γιά πολλά πράγματα ἰσχύει αὐτό. Μεγάλο μυστήριο κρύβεται μέσα στήν ὅλη ὑπόθεση. Ἀκόμη ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἔτσι τά πράγματα καί στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἐμποδίζεται πολλές φορές στό ὅλο ἔργο του ἀπό τά τερτίπια τῶν ἀνθρώπων.
Μιλᾶμε ἐμεῖς τώρα ἔτσι ἁπλά-ἁπλά ὅτι ἔφυγε ὁ Χριστός στήν Αἴγυπτο. Γιά, νά φύγει ἕνας μέ ἕνα γαΐδουράκι ἀπό τήν Παλαιστίνη νά πάει στήν Αἴγυπτο καί νά γυρίσει πάλι, νά δεῖ τί σημαίνει αὐτό τό πράγμα στήν πράξη Καί ὅμως ὅλα ἔγιναν. Ὅπως ἐπίσης, βλέπουμε τούς ἁγίους ὅτι ποτέ δέν σκανδαλίζονται, ποτέ δέν προβληματίζονται, ὥστε κάπως νά κρυώσουν μέ τόν Θεό, πού ἐπιτρέπει τοῦτο, πού ἐπιτρέπει ἐκεῖνο. Ὄχι.
Ἐπιτρέπει ὁ Θεός νά ἔρχονται ἔτσι τά ἀνθρώπινα, ὡσάν νά μήν ἐλέγχονται ἀπό τόν Θεό, καί νά κάνουν οἱ ἄνθρωποι, αὐτοί πού κυβερνοῦν τόν κόσμο αὐτό τῆς ἁμαρτίας ὅ,τι θέλουν, σάν νά εἶναι ἀπών ὁ Θεός. Ὅμως οἱ ἅγιοι γιά ὅλα εὐλογοῦν τόν Θεό. Ὁ Θεός ἐπιτρέπει νά πάθουμε αὐτά, νά πάθουμε ἐκεῖνα, διότι μᾶς ἀξίζει.
***
Ἄντε τώρα, τί νά κάνει ὁ σημερινός ἄνθρωπος, πού ἔμαθε ἐντελῶς ἀλλιῶς; Ἐξασφάλισε μερικά ἀγαθά καί ἀρκεῖται σ᾿ αὐτά. Οὔτε κἄν τό πιάνει τό ἄλλο πνεῦμα, ὅτι μποροῦν νά ἔρθουν ἐντελῶς-ἐντελῶς ἄδικα πολλά πράγματα, ἐντελῶς-ἐντελῶς ἔτσι πού δέν τά περιμένουμε, σάν νά κυβερνάει ὁ θεός τοῦ αἰώνα τούτου, πού εἶναι ὁ διάβολος, ὁ σατανάς. Μπορεῖ νά τά ἀφήσει ἔτσι ὁ Θεός.
Ὁ σημερινός ἄνθρωπος, ὁ τάχα πιστός σημερινός ἄνθρωπος θά τό ἀντέξει; Θά πεῖ «νά ᾿ναι εὐλογημένο, Θεέ μου»; Ἀπό αὐτῆς τῆς πλευρᾶς πρέπει νά ἔχει χαλάσει πάρα πολύ ὁ ἄνθρωπος, καί δέν παίρνει εἴδηση, δέν καταλαβαίνει τίποτε. Εἶναι μεγάλη ὑπόθεση νά πιστεύεις στόν Θεό καί νά ζεῖς μέ αὐτή τήν ἐμπιστοσύνη, χωρίς νά σκανδαλίζεσαι, χωρίς νά κρυώνει ἡ ψυχή σου, ἀλλά συνεχῶς νά εἶναι θερμή καί ὑπάκουη στόν Θεό.
Νά λοιπόν, μέσα ἀπό τό Συναξάρι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ –ὑποθέτω, πιστεύω– μᾶς εἶπε αὐτά τά πράγματα, γιά νά βοηθηθοῦμε νά ζήσουμε κι ἐμεῖς ἀληθινότερα.
24-2-1994