Τῶν ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων Εὐστρατίου, Αὐξεντίου, Εὐγενίου, Μαρδαρίου καί Ὀρέστου
Οὗτοι οἱ ἅγιοι ἦσαν κατά τούς χρόνους Διοκλητιανοῦ καί Μαξιμιανοῦ τῶν ἀσεβῶν βασιλέων καί Λυσίου Δουκός, ἐπιτροπεύοντος τῆς ἐπαρχίας Λιμιτανέων, καί Ἀγρικολάου διοικοῦντος ὅλην τήν ἐπαρχίαν τῆς Ἀνατολῆς ἐν ἔτει 296. Ἄνωθεν δέ ἀπό τούς προγόνους των ἐσέβοντο μέν τόν Χριστόν, ἐκρύπτοντο δέ ὅτι εἶναι Χριστιανοί, διά τόν φόβον τῶν τυράννων καί διωκτῶν. Ἀπό τούτους λοιπόν ὁ μέν ἅγιος Εὐστράτιος κατήγετο ἀπό τήν πόλιν τῶν Ἀραβράκων, κατά δέ τήν ἀξίαν ἦτο Σαρινιάριος τῆς Δουκικῆς τάξεως καί εἰς αὐτήν εἶχε τά πρωτεῖα.
Ἐπειδή δέ οὗτος ἐπεθύμει νά ὁμολογήσῃ παρρησίᾳ τήν εἰς Χριστόν πίστιν, ἐφοβεῖτο δέ τό ἄδηλον τῆς ἐκβάσεως. Διά τοῦτο τί κάμνει; Δίδει τήν ζώνην του εἰς ἕνα ὑπηρέτην καί τόν προστάζει νά ὑπάγῃ εἰς τήν ἐκκλησίαν τῶν Ἀραβράκων καί νά τήν ἀποθέσῃ ἐκεῖ τοῦτο συλλογισθείς, ὅτι, εἰ μέν ὁ Πρεσβύτερος Αὐξέντιος ἔμβῃ εἰς τήν ἐκκλησίαν καί λάβῃ τήν ζώνην εἰς χεῖράς του, βέβαια εἶναι σημεῖον ὅτι κατά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ θέλει γίνει ἡ ὁμολογία του∙ ὅθεν καί πρέπει νά μή φοβηθῇ κἀνέν βάσανον, ἀλλά μέ θάρρος νά παρασταθῇ εἰς τόν ἄρχοντα καί μέ παρρησίαν νά ὁμολογήσῃ ἑαυτόν Χριστιανόν. Ἄν δέ ἄλλος τις ἱερεύς ἤ ἐκκλησιαστικός λάβῃ τήν ρηθεῖσαν ζώνην του, εἶναι σημεῖον ὅτι πρέπει ἀκόμη νά ἔχῃ εἰς τό κρυπτόν τήν εἰς Χριστόν πίστιν, χωρίς νά τολμήσῃ νά παρρησιασθῇ. Ἐπειδή δέ ὁ πρεσβύτερος Αὐξέντιος ἔλαβε τήν ζώνην, ὑπέλαβεν ὁ ἅγιος ὅτι καλῶς θά ἀποβῇ εἰς αὐτόν ἡ ὁμολογία τῆς πίστεως.
Ἔχει μιά ὑποσημείωση ἐδῶ. «Σημειοῦμεν ἐνταῦθα ὅτι τό νά ζητῇ τις νά γνωρίςῃ τό μέλλον διά τοιούτων σημείων δέν εἶναι οὔτε συμφέρον, οὔτε συγκεχωρημένον εἰς τόν καθ᾿ ἕνα, διότι εἶναι σπανιώτατα ταῦτα καί μόλις ἁγίοις ὀλίγοις ἐνεργηθέντα. Διό οὐδέ νόμος γίνονται κοινός, ὥστε νά μιμῶνται αὐτόν οἱ πολλοί, ἐπειδή εἶναι σφαλερόν τό τοιοῦτον καί ἐπικίνδυνον. Καθότι πολλοί παρόμοιον ποιήσαντες ἠπατήθησαν καί πιστεύσαντες τῷ μέλλοντι, ὡς ὑπό Θεοῦ διά τινων σημείων ἀποκαλυφθέντι, ἐβλάβησαν καί καταγέλαστοι ὤφθησαν».
Εἶναι πολύ σοβαρά αὐτά πού λέει ἐδῶ. «Οὐ γάρ πάντα τά τοιαῦτα ὑπό Θεοῦ, πολλά δέ καί ἀπό τύχης ἀκολουθοῦσιν. Ἡμεῖς λοιπόν εἰς ὅλα μας τά ἔργα καί ἐπιχειρήματα πρέπει νά ζητῶμεν τοῦτο μόνον, τό νά τελειωθῇ εἰς ἡμᾶς τό τοῦ Θεοῦ εὐάρεστον θέλημα, εἰς δέ τά τοιαῦτα σημεῖα νά μή προσέχωμεν, ἵνα μή πλάνῃ τινί περιπέσωμεν καί φανῶμεν πειράζοντες τόν Θεόν. Ὅρα καί εἰς τό 24ον κεφάλαιον τῆς Γενέσεως, στίχῳ 14, ὅπου ὁ δοῦλος τοῦ Ἀβραάμ ηὐχήθη εἰς τόν Θεόν νά τῷ δείξῃ μέ τινα σημεῖα καί σύμβολα τήν Ρεβέκκαν, ἥν ἔμελλε λαβεῖν γυναῖκα ὁ Ἰσαάκ. Ὁ Θεοδώρητος ὅμως λέγει ὅτι οὐ συμβολικῶς τήν εὐχήν ἐκείνην προσενήνοχεν ὁ δοῦλος, ὥς τινες τῶν ἄγαν ἠλιθίων ὑπέλαβον, καί ὅτι δέν ἦσαν αὐτά συμβολικά, ἀλλά πίστεως καί εὐλαβείας δηλωτικά. Ὁμοίως δέ καί ὁ Προκόπιος καί ὁ Ἄδηλος ἑρμηνεύουσιν ὅτι δέν ἦτο συμβολικός ὁ οἰκέτης, ἀλλά τῷ Θεῷ πιστεύσας, ὡς πιστός ηὔξατο. Μέ τήν ἑρμηνείαν δέ αὐτήν φανερώνουσιν οὗτοι ὅτι συμβολικῶς δέν πρέπει νά εὐχώμεθα ἀλλ᾿ ἁπλῶς∙ ἐπειδή ἄλλο εἶναι ἁπλῶς εὐχή καί ἄλλο συμβολική εὐχή, διότι ἡ μέν τόδε τι ὡς ἀγαθόν ἐξαιτεῖ, ἡ δέ, ὡς ἔσχεν, ἤ ἔχει ἤ ἕξει εὔχεται διά συμβόλου μαθεῖν».
Πολύ σημαντικά αὐτά.
Ἐπειδή λοιπόν ὁ μάρτυς εἶχεν ἀξίωμα πρῶτος αὐτός νά παριστᾷ εἰς τό κριτήριον τούς ἁγίους μάρτυρας, διά τοῦτο ὁμοῦ μέ ἐκείνους παρέστη καί αὐτός ἔμπροσθεν τοῦ Λυσίου καί πρῶτον τόν ἑαυτόν του ὀνομάζει Χριστιανόν. Ὅθεν παρά τοῦ τυράννου στερεῖται τήν ζώνην, ἥτις ἦτο τοῦ ἀξιώματός του σημεῖον, καί γυμνωθείς ἐξαπλώνεται καταγῆς καί δέρεται. Ἔπειτα δεθείς μέ σχοινία κρεμᾶται ὑψηλά καί κατακαίεται ἀπό τό πῦρ ὅπερ ἦτο ὑποκάτω αὐτοῦ ἐστρωμένον· ἔπειτα ραίνουσιν ἐπάνω εἰς τά φλεχθέντα μέλη του ὄξος ὁμοῦ μέ ἅλας καί μέ τά τοῦβλα κατατρίβουσι τάς πλευράς του. Ἐπειδή δέ διά θαυματουργίας ἔγινεν ὅλος ὑγιής, τούτου χάριν εἵλκυσεν εἰς τήν πίστιν τοῦ Χριστοῦ τόν ἅγιον Εὐγένιον· ὅθεν καί αὐτός παρρησίᾳ ὁμολογεῖ τόν Χριστόν λέγων ὅτι εἶναι σύμφωνος μέ τόν ἅγιον Εὐστράτιον καί προσφέρει λατρείαν καί σέβας εἰς τόν παρά τοῦ Εὐστρατίου σεβόμενον Θεόν. Τοῦτο δέ βλέπων ὁ Λυσίας προστάζει νά καρφώσωσι τούς πόδας τοῦ ἁγίου Εὐστρατίου μέ σιδηρᾶ ὑποδήματα καί νά βιάζωσιν αὐτόν νά τρέχει ἀπό τήν πόλιν τῆς Σεβαστείας ἕως τήν Νικόπολιν (ἴσως τῆς Ἀρμενίας).
Ἐν τῷ μεταξύ δέ τούτῳ ἰδών ὁ Μαρδάριος τόν ἅγιον Εὐστράτιον οὕτως ἀτίμως βασανιζόμενον, τόν πρώην ὄντα περιφανῆ καί ἔνδοξον, ἐμακάρισεν αὐτόν διά τήν ὑπομονήν καί μεγαλοψυχίαν του, ὅτι διά τήν εἰς Χριστόν πίστιν καί ἀγάπην ἀπό τήν προτέραν περίβλεπτον ἀξίαν, ἥν εἶχεν, ἦλθεν εἰς τοιαύτην ἐλεεινήν κατάστασιν καί ὅτι ἐνῷ ἦτο ἔνδοξος καί λαμπρός κατά τό γένος, ἐπροτίμησε νά πάσχῃ διά τόν Χριστόν τά τῶν κακούργων βάσανα. Ὅθεν ὁ ἀοίδιμος σύμβουλον λαβών εἰς τοῦτο τήν γυναῖκά του, ἡ ὁποία παρεκίνει αὐτόν εἰς τό μαρτύριον, ἀφιέρωσε πρῶτον αὐτήν καί τά τέκνα του εἰς τόν Θεόν, ἔπειτα τρέχει καί φθάνει εἰς τόν δρόμον τόν ἅγιον Εὐστράτιον καί ὁμοῦ μέ αὐτόν δένεται ὡς κατάδικος.
Ὅτε δέ ὁ Λυσίας ἐκάθισε διά νά κρίνῃ τούς ἁγίους, τότε πρῶτος ὁ ἅγιος Αὐξέντιος ἀπεκεφαλίσθη, ἐπειδή ὠνόμασε ἑαυτόν Χριστιανόν. Δεύτερος ὁ ἅγιος Μαρδάριος τρυπηθείς εἰς τούς ἀστραγάλους ἐκρεμάσθη κατακέφαλα καί μέ σούβλας ὀξείας καί πεπυρωμένας κατακαίεται εἰς τά ὄπισθεν μέρη τῆς κεφαλῆς καί ἐν μέσῳ ταύτης τῆς βασάνου παραδίδει τήν ψυχήν του εἰς χεῖρας Θεοῦ. Τρίτος ὁ ἅγιος Εὐγένιος ἀποκόπτεται τήν γλῶσσαν καί συντρίβεται εἰς τά σκέλη μέ ραβδία χονδρά καί ἐν μέσῳ τῶν βασάνων τούτων παραδίδει καί αὐτός τήν ψυχήν του εἰς τόν Θεόν.
Ὁ δέ ἅγιος Ὀρέστης, ἐπειδή ἐνῷ ἔρριπτε τό βέλος εἰς τό σκόπευμα ἐφάνη ὁ χρυσοῦς σταυρός, τόν ὁποῖον εἶχε κρεμασμένον εἰς τόν λαιμόν του ὑπό τά ἐνδυματά του, καί ἐκ τούτου ἐγνωρίσθη ὅτι εἶναι Χριστιανός, διά τοῦτο ἠρωτήθη ἀπό τόν Λυσίαν τί εἶναι. Ὁ δέ μάρτυς ἀπεκρίθη ὅτι εἶναι δοῦλος Χριστοῦ∙ ὅθεν ἐδέθη ὁμοῦ μέ τόν ἅγιον Εὐστράτιον καί ἐπέμφθησαν καί οἱ δύο εἰς τόν Ἀγρικόλαον, διότι ἐνόμισε συμφέρον ὁ Λυσίας εἰς ἑαυτόν τό νά πεμφθῇ ἐκεῖ ὁ ἅγιος Εὐστράτιος καί διότι ἐφοβεῖτο τήν ἐν λόγοις σοφίαν τοῦ ἁγίου Εὐστρατίου καί δύναμιν, μέ τήν ὁποίαν ἐστηλίτευσε καί ἐνέπαιξε καί αὐτόν τόν Λυσίαν καί τήν θρησκείαν τῶν Ἑλλήνων καί ἐδειξεν εἰς ὅλους φανεράν τήν ἀλήθειαν. Καί ἵνα μή πάλιν θαυματουργήσῃ καί ἑλκύσῃ πολλούς εἰς τήν τοῦ Χριστοῦ πίστιν.
Ὅτε λοιπόν παρεστάθη εἰς τόν Ἀγρικόλαον ὁ ἅγιος Εὐστράτιος, ὄχι μόνον ἐστηλίτευσε καί ἐπόμπευσεν ὅλην τήν ἀπάτην τῆς ἑλληνικῆς πλάνης ἀπό τούς ἰδίους σοφούς τῶν ἑλλήνων, διότι ἦτο ἄκρος εἰς τήν μάθησιν τούτων, ἀλλά καί διηγήθη ὅλην τήν οἰκονομίαν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ Λόγου καί διά τούτων ἐξέπληξε τόν τύραννον. Ὅθεν ἐρρίφθη εἰς τήν φυλακήν· ἐκεῖ δέ εὑρισκόμενος ἐκοινώνησε τά θεῖα μυστήρια ἀπό τόν ἐπίσκοπον τῆς Σεβαστείας ἅγιον Βλάσιον, εἰς τόν ὁποῖον καί ἐνεχείρισεν ὁ μάρτυς τήν διαθήκην ἥν ἔκαμε, διατάσσων πῶς νά οἰκονομηθῶσι τά πράγματά του μετά τό αὐτοῦ μαρτύριον.
Τέταρτος δέ ὁ ἅγιος Ὁρέστης ἁπλωθείς ἐπάνω εἰς ἕνα κράββατον σιδηροῦν καί πεπυρωμένον παρέδωκε τό πνεῦμά του τῷ Κυρίῳ. Πέμπτος δέ καί τελευταῖος ὁ ἅγιος Εὐστράτιος βληθείς εἰς ἠναμμένην κάμινον παρέδωκε καί αὐτός τήν μακαρίαν ψυχήν του εἰς χεῖρας Θεοῦ. Καί οὕτως ἔλαβον καί οἱ πέντε τούς τοῦ μαρτυρίου ἀμαραντίνους στεφάνους.
Αὐτά λέγονται γιά τούς πέντε ἁγίους μάρτυρας πού γιορτάζουμε ἀπόψε. Εἶναι ἐπίσης καί ἡ μνήμη τῆς ἁγίας μάρτυρος Λουκίας τῆς παρθένου.
Πάντοτε πελαγώνω –ἄν ἐπιτρέπεται νά πῶ– μπροστά στά πάρα πολλά πού θά μπορούσαμε νά ποῦμε. Ἐδῶ τώρα ἔχουμε καί τήν ὑποσημείωση, ἔχουμε καί τό μαρτύριο τῶν πέντε αὐτῶν ἁγίων.
Ἴσως θά μπορούσαμε λίγο νά τά συνδυάσουμε αὐτά. Θά παρακαλοῦσα νά προσέξουμε καί νά ὠφεληθοῦμε. Μέσα ἀπό τό μαρτύριο τῶν πέντε μαρτύρων βλέπουμε τήν ὅλη ἀλήθεια, ὅπως τή βλέπουμε καί σέ ὅλους τούς μάρτυρας καί σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ.
Πρῶτα ὁ ἅγιος Αὐξέντιος ἀποκεφαλίστηκε, ἐπειδή ὠνόμασε ἑαυτόν Χριστιανόν, καί τελείωσε. Δεύτερος ὁ ἅγιος Μαρδάριος τρυπηθείς εἰς τούς ἀστραγάλους ἐκρεμάσθη κατακέφαλα καί μέ σούβλας ὀξείας καί πεπυρωμένας κατακαίεται εἰς τά ὄπισθεν μέρη τῆς κεφαλῆς καί ἐν μέσῳ ταύτης τῆς βασάνου παραδίδει τήν ψυχήν του εἰς χεῖρας Θεοῦ.
Παρακαλῶ, νά μυηθοῦμε σ᾿ αὐτό τό μυστήριο πού προβάλλει μπροστά μας. Ἄν θέλετε, νά ἀφεθοῦμε σ᾿ αὐτό τό μυστήριο. Νομίζω ὅτι αὐτό μᾶς χρειάζεται ἀπόψε. Ὁ Θεός ὁρίζει καί κανονίζει τί θά συμβεῖ στόν κάθε ἄνθρωπο καί τί θά πάθει ὁ καθένας. Γιά νά εἴμαστε προσγειωμένοι στή δική μας πραγματικότητα, ὁ Θεός γνωρίζει τί χρειάζεται στόν καθένα μας. Πόσο χρειάζεται νά ζήσει ὁ καθένας μας, πῶς νά ζήσει, τί βάσανα νά ὑποστεῖ, τί δυσκολίες, τί ταπεινώσεις, τί περιφρονήσεις. Ὁ Θεός τά ὁρίζει αὐτά.
Καί ἁμαρτάνει πάρα πολύ ἡ ψυχή ἐκείνη ἡ ὁποία εἴτε ἀπό ζήλεια, εἴτε γενικότερα ἀπό κακία, κάθεται καί προσέχει τί συμβαίνει στόν ἕνα, στόν ἄλλο, καί κατά κάποιον τρόπο παραπονεῖται στόν Θεό, ἐλέγχει τόν Θεό. Μπορεῖ νά μήν τό λέει μέ τά λόγια ἀλλά ἀπό μέσα της: «Γιατί σ᾿ ἐκεῖνον νά συμβαίνει αὐτό; Γιατί στόν ἄλλο νά συμβαίνει ἐκεῖνο; Γιατί αὐτός, ἄς ποῦμε, νά καλοπερνάει ἤ εὔκολα νά ξεπερνάει τίς δυσκολίες;» Ἁμαρτάνει πάρα πολύ κανείς, ὅταν ἔτσι σκέπτεται καί ἔτσι τά ἐξετάζει τά πράγματα.
Τρίτος ὁ ἅγιος Εὐγένιος ἀποκόπτεται τήν γλῶσσαν καί συντρίβεται εἰς τά σκέλη μέ ραβδία χονδρά καί ἐν μέσω τῶν βασάνων τούτων παραδίδει καί αὐτός τήν ψυχήν του εἰς τόν Θεόν.
Ὁ ἅγιος Αὐξέντιος ἀποκεφαλίστηκε καί τελείωσε. Ὅμως ὁ ἅγιος Μαρδάριος δέν ἀποκεφαλίζεται, ὥστε νά τελειώσει ἀμέσεως, ἀλλά τοῦ τρυποῦν τούς ἀστραγάλους, τόν κρεμοῦν κατακέφαλα, τόν σουβλίζουν καί τόν κατακαίουν μέ τίς πυρακτωμένες σοῦβλες, καί μέσα σ᾿ αὐτά τά βάσανα παραδίνει τήν ψυχή του. Στόν ἅγιο Εὐγένιο συμβαίνει κάτι ἄλλο. Ἀποκόπτεται τήν γλῶσσαν καί συντρίβεται εἰς τά σκέλη μέ ραβδία χονδρά καί ἐν μέσῳ τῶν βασάνων τούτων παραδίνει καί αὐτός τήν ψυχήν του εἰς τόν Θεόν.
Τελικά ὅλοι μαρτυροῦν, ὅλοι ἀποθνήσκουν, ὅλοι καταλήγουν στόν Θεό. Ἀλλά πῶς ὅμως; Αὐτό τό κανονίζει ὁ Θεός γιά τόν καθένα. Ἐξ ὅσων ἔχω καταλάβει, πολλές ψυχές παιδεύονται σ᾿ αὐτό τό θέμα. Δέν εἶναι μόνο τό ὅτι δέν ὑπάρχει σχεδόν ἄνθρωπος καί χριστιανός, πού δέν λέει ὅτι τά δικά του τά βάσανα εἶναι τά χειρότερα. Τό πιό βαρύ εἶναι τό παράπονο: «Γιατί σ᾿ ἐμένα νά συμβαίνουν ὅλα; Γιατί σ᾿ ἐμένα νά συμβαίνουν τά χειρότερα;» Καί ἄλλες διαμαρτυρίες, καί ἄλλα παράπονα. Τέτοια λόγια νά βγαίνουν ἀπό στόμα χριστιανοῦ, χριστιανῆς! Αὐτά δέν ἔχουν καμιά σχέση μέ τήν πίστη τή χριστιανική, μέ τούς ἀνθρώπους πού πράγματι πιστεύουν στόν Χριστό καί ἀφήνονται στά χέρια τοῦ Θεοῦ νά τούς οἰκονομήσει ὅπως ὁ ἴδιος γνωρίζει καί ὅπως θέλει.
Νά συνδέσουμε ὅλα αὐτά μέ
τήν ὑποσημείωση πού λέει ὅτι δέν εἶναι ἀσφαλές ἀλλά λίαν ἐπικίνδυνο –καί ὄχι μόνο μπορεῖ νά πάθει κανείς τήν ὅποια ζημιά, ἀλλά νά πλανηθεῖ κιόλας καί νά χάσει καί τήν ψυχή του– τό νά θέλει κανείς νά ἐξιχνιάσει τά μέλλοντα. (Τά μέλλοντα μπορεῖ νά εἶναι ὕστερα ἀπό λίγη ὥρα, εἴτε τίς ἀμέσως ἑπόμενες στιγμές ἤ τίς ἀμέσως ἑπόμενες ὧρες, τίς ἀμέσως ἑπόμενες ἡμέρες.) Κάνει δηλαδή κάποια πράγματα, γιά νά δεῖ ποιό εἶναι τό μέλλον. Δέν κάνουμε καλά οἱ χριστιανοί πού παρασυρόμαστε ἀπό τόν ἕνα, ἀπό τόν ἄλλο καί μπαίνουμε σ᾿ ἕνα τέτοιο πνεῦμα. Ἄλλο ἄν ὁ Θεός, πού εἶναι ὁ ἀπόλυτος κυβερνήτης τοῦ κόσμου, κανονίσει γιά κάποιον κάτι, τό ὁποῖο εἶναι μιά ξεχωριστή, μιά μοναδική περίπτωση. Ὅμως δέν μπορεῖ κανείς νά περιμένει καί στόν ἑαυτό του νά γίνει κάτι πού γίνεται σέ κάποιον ἄλλο.
Αὐτές τίς μέρες σέ μιά περίπτωση θυμηθήκαμε αὐτό τό ὁποῖο λέγεται γιά τόν ἀββᾶ Παῦλο τόν ἁπλοῦ, ὁ ὁποῖος ἦταν πολύ προχωρημένος πνευματικά καί ζοῦσε στήν ἔρημο καί ἦταν ὑποτακτικός τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου.
Κάποια μέρα πῆγαν ἕνα δαιμονισμένο στόν Μέγα Ἀντώνιο, καί ὁ ἅγιος ζήτησε ἀπό τόν ἀββᾶ Παῦλο νά προσευχηθεῖ. Ὁ ἀββᾶς Παῦλος ζητοῦσε ἀπό τό διαμόνιο νά βγεῖ ἀπό τόν ἄνθρωπο, ἀλλά χωρίς κανένα ἀποτέλεσμα. Καί ἔκανε τό τολμηρό αὐτό πού θά ποῦμε, ἀλλά φωτιζόμενος ἀπό τόν Θεό· ὄχι παίζοντας μέ τόν Θεό ἤ προκαλώντας τον. Τόν φωτίζει ὁ Θεός ἐκείνη τήν ὥρα. Εἶναι ἐξαιρετική, μοναδική περίπτωση. Ὁ Θεός, ὅταν θέλει, κάνει κάτι τέτοιο. Ἦταν μεσημέρι, καί στήν Αἴγυπτο ὁ καύσωνας εἶναι ἀφόρητος. Ὁ ἥλιος ψήνει τό ψωμί πού λένε. Ὁ ἀσκητής στάθηκε πάνω σέ μιά πέτρα καί προσευχήθηκε: «Θεέ μου, δέν θά κατέβω ἀπό δῶ, ἄν δέν βγάλεις ἀπό τόν ἄνθρωπο αὐτό τό δαιμόνιο». Καί ἔτσι καί ἔγινε. Βγῆκε τό δαιμόνιο. Ἀλλά ἀλίμονο σ᾿ ἐκεῖνον πού θά πάρει αὐτό τό περιστατικό σάν παράδειγμα καί θά θελήσει νά κάνει καί αὐτός τό ἴδιο. Ὅπως λέει ἐδῶ ἡ ὑποσημείωση, γίνεται καταγέλαστος κανείς.
Πόσο θά ἤθελα τώρα καί νά μπορέσω νά πῶ αὐτό πού θέλω καί νά γίνουν κατανοητά αὐτά. Τό πιό ἀσφαλές, τό πιό σίγουρο, τό πιό ἀληθινό, κατά τήν ταπεινή μου γνώμη βέβαια, εἶναι, ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψιν κανείς ὅλα αὐτά, νά μήν ψάχνει νά καταλάβει τά μέλλοντα οὔτε νά ψάχνει νά βρεῖ διάφορς ἐφευρέσεις, ἄς ποῦμε, γιά νά μαντέψει τί θά γίνει καί νά βοηθήσει τάχα ἔτσι τόν ἑαυτό του. Ὅταν τά συνδυάσουμε ὅλα αὐτά, ἐκεῖνο τό ὁποῖο χρειάζεται νά κάνει ὁ καθένας εἶναι νά πίνει τό ποτήρι, τό δικό του ποτήρι, καί νά τό πίνει εὐχαρίστως, καί νά εἶναι ἀτάραχος· νά μήν ἀδημονεῖ, νά μήν ἀγωνιᾶ, νά μή ζηλεύει τούς ἄλλους καί νά μή νομίζει ὅτι οἱ ἄλλοι εὐνοοῦνται ἀπό τόν Θεό, ἐνῶ αὐτός ἀδικεῖται. Τίποτε!
Κάπου εἶχα δεῖ ἕνα σχέδιο. Σέ μιά τετράγωνη κόλα χαρτί ὑπῆρχαν δεκάδες, ἑκατοντάδες, χιλιάδες γραμμές πού διασταυρώνονταν, καί τό σύνολο ἔμοιαζε σάν μαλλιά ἀνακατεμένα. (Ὁρισμένοι συνηθίζουν κάπως ἔτσι νά βλέπουν τά πράγματα μέσα στή ζωή.) Αὐτόν τόν λαβύρινθο τόν διέσχιζε, ἀπό τή μιά ἄκρη ὥς τήν ἄλλη, μιά κόκκινη γραμμή, ἡ ὁποία προχωροῦσε μιά ἀριστερά, μιά δεξιά, μετά μπρός, ὕστερα γύριζε πίσω καί πάλι τά ἴδια, καί τελικά ἔφτανε στήν ἄλλη ἄκρη μέσα ἀπό αὐτό τό κομφούζιο.
Νά, ἔτσι εἶναι ἡ πορεία τῆς καθεμιᾶς ψυχῆς, καθώς περνάει μέσα ἀπό τήν πραγματικότητα τῆς ζωῆς αὐτῆς. Ἀνάλογα ποῦ εἶναι καί πῶς ζεῖ ὁ καθένας, ἀλλά αὐτό δέν εἶναι τυχαῖο. Τά ἔχει οἰκονομήσει ὁ Θεός γιά τόν καθένα, ἄλλος νά εἶναι στό χωριό του, ἄλλος στήν πόλη, ἄλλος νά εἶναι μέ πολλούς ἄλλους μαζί, ἄλλος ἁπλῶς μέ τούς δικούς του, ἄλλος μόνος. Καί καθώς ζεῖ κανείς τήν κάθε μέρα, εἶναι μιά πορεία ἡ ὅλη ζωή του. Συμβαίνει καί τοῦτο, συμβαίνει κι ἐκεῖνο, ἀναγκάζεται νά ἀντιμετωπίσει κανείς τό ἄλφα, τό βῆτα… Πότε εἶναι δύσκολα τά τῆς ζωῆς του, πότε πιό εὔκολα, πότε μπερδεμένα, πότε ὁμαλά. Τίποτε ὅμως δέν παθαίνει ἡ ψυχή. Τραβάει τόν δρόμο της. Θά τή φυλάξει ὁ Θεός, καί ὄχι ἁπλῶς θά βγεῖ μέσα ἀπό τόν θάνατο –αὐτό πού λέει ὁ ψαλμωδός: ἐάν γάρ καί πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σύ μετ᾿ ἐμοῦ εἶ– ἀλλά καί θά ὠφεληθεῖ. Δέν τίθεται ἔτσι τό θέμα, ὅτι ἐμεῖς καλά περπατοῦμε, τί καλοί πού εἴμαστε, ἀλλά κάποιοι καιροφυλαχτοῦν νά μᾶς θανατώσουν, νά μᾶς κάνουν κακό. Ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι κατά τήν ταπεινή μου γνώμη. Τά ξέρει αὐτά ὅλα ὁ Θεός. Θά μποροῦσε νά πατάξει τόν καθένα καί νά καθαρίσει ὁ δρόμος, κι ἐμεῖς νά περάσουμε. Ὅμως δέν ἐνεργεῖ ἔτσι. Ὠφέλιμο εἶναι νά περάσουμε μέσα ἀπό ὅλα αὐτά. Ἔτσι τό κανονίζει ὁ Θεός.
Ἔτσι θά ὠφεληθοῦμε, ἔτσι θά γίνουμε ὅπως μᾶς θέλει ὁ Θεός, ἔτσι θά πιστέψουμε ὅπως θέλει ὁ Θεός, ἔτσι θά τόν ἀγαπήσουμε τόν Θεό ὅπως θέλει, ἔτσι θά πορευθοῦμε καί θά κάνουμε αὐτό πού θέλει ὁ Θεός νά κάνουμε. Καί θά ἔρθει ἡ ὥρα νά τελειώσει ἡ ζωή μας, νά τελειώσει τό ἔργο μας, νά φτάσουμε στό ἄλλο ἄκρο. Καί θά μποροῦμε νά ποῦμε μαζί μέ τόν ψαλμωδό: Διήλθομεν διά πυρός καί ὕδατος, καί ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν.
Ἔτσι λοιπόν γενικότερα μακαρία θά εἶναι ἡ ψυχή ἐκείνη πού θά καταλάβει, ἀκούγοντας αὐτά τά φτωχά λόγια τώρα, ἀκριβῶς ποιά εἶναι ἡ ἀλήθεια, καί ἀπό αὐτή τή στιγμή καί στό ἑξῆς ἔτσι θά ζεῖ. Καθώς προηγουμένως θυμίαζα καί πέρασα μπροστά ἀπό ὅλους σας, ἀντίκρυσα λίγο μιά ἀρκετά πονεμένη ψυχή, καί ἦρθε ἐκείνη τήν ὥρα μιά σκέψη, καί καλά πού τό θυμήθηκα τώρα νά τήν πῶ.
Κανένας μας νά μήν αἰσθάνεται ὅτι σάν νά εἶναι ἐγκαταλελειμμένος, σάν νά εἶναι ἀδικημένος, σάν νά ἔπεσε βαριά ἡ κακία ἐπάνω του. Δέν ὑπάρχουν τέτοια πράγματα γιά τόν χριστιανό. Ὄχι, ὄχι! Ὁ χριστιανός ἀπό τήν πρώτη στιγμή ὥς τό τέλος, ὥς τήν τελευταία στιγμή, εἶναι τοῦ Θεοῦ, καί εἶναι κάπου ἐκεῖ μαζί του ὁ Θεός.
Ἄλλοτε ἐμφανίζεται ὁ Θεός καί ἐπεμβαίνει αἰσθητά, ἄλλοτε σάν νά κρύβεται. Τίποτε ὅμως δέν φοβίζει τόν χριστιανό. Εἶναι κάτω ἀπό τήν πρόνοια καί τήν ὅλη οἰκονομία τοῦ Θεοῦ, κάτω ἀπό τήν ἀγάπη του. Αὐτός μᾶς ἔφερε στήν ὕπαρξη, καί ὑπάρχουμε, διότι μᾶς προορίζει νά εἴμαστε αἰώνια μαζί του καί νά εἴμαστε ὅμοιοι μέ αὐτόν.
Ὁ Θεός τά σκέφτηκε· αὐτός τά ἀποφάσισε καί τά πραγματοποίησε αὐτά. Δέν ἀνατίθενται τά πράγματα σέ κάποιον ἄνθρωπο, ὥστε νά ἀναρωτιόμαστε: «Θά τά βγάλει πέρα ἤ ὄχι;» Οὔτε κάν σ᾿ ἐμᾶς ἀνατίθενται αὐτά. Ἡ σωτηρία εἶναι ἀπό τόν Θεό. Καί ξέρει ὁ Θεός ποιοί εἴμαστε. Γνωρίζει τήν ψυχοσύνθεσή μας, τή σωματική καί τήν ψυχική μας κατάσταση καί ὅ,τι ἄλλο. Τά ξέρει ὅλα ὁ Θεός, καί ξέρει ἀπό ποῦ μᾶς περνάει καί πῶς θά εἶναι ἡ ζωή μας. Ξέρει ὁ Θεός. Καί δέν θά σηκώσει πουθενά τά χέρια. Ἄν θέλετε, ὁ Θεός οὔτε ἀπό τά δικά μας λάθη καί ἀπό τή δική μας ὀκνηρία ἐμποδίζεται καί μᾶς παρατάει ὕστερα. Ὄχι· μέχρι τέλους προνοεῖ γιά μᾶς. Ἐμεῖς ὡς ἄνθρωποι ἀδύναμοι μπορεῖ νά ξεφύγουμε, νά πέσουμε, νά καθυστερήσουμε. Δέν θά θυμώσει ὁ Θεός, δέν θά πεῖ «καλά νά πάθεις», καί νά σέ ἐγκαταλείψει, ἐφόσον τελικά ἐσύ ἔπεσες ὡς ἀδύναμος ἄνθρωπος. Ἀλλά μπορεῖς νά σηκωθεῖς καί πρέπει νά σηκωθεῖς.
Ἔφταιξες ὡς ἄνθρωπος, μπορεῖς ὅμως νά πεῖς «ἥμαρτον, Θεέ μου». Εἶδες τόν ἑαυτό σου ἐξαγριωμένο, διότι κάπου σέ ἔπιασε ὁ διάβολος καί ξεσήκωσε τά πάθη σου. Ἔχεις ὅμως λογικό. Ὁ Θεός σοῦ δίνει τόν κοινό νοῦ, γιά νά καταλάβεις καί νά πεῖς: «Ἀμάν τί κάνω!» Καί νά πέσεις κάτω νά προσκυνήσεις τόν Θεό καί ἀκόμη πιό πολύ νά πιστέψεις, ἀκόμη πιό πολύ νά ἐλπίσεις στό ἐλεός του, ἀκόμη πιό πολύ νά τόν ἀκολουθήσεις. Αὐτό εἶναι!
Δέν θά μᾶς ἀπορρίψει ὁ Θεός ἐπειδή πέσαμε ἔξω ἤ κάναμε λάθος. Εἶναι πέρα γιά πέρα ἀνθρώπινο, ἔστω κι ἄν μπαίνει στή μέση καί ἡ ἀνθρώπινη πονηριά. Ἀλλά τό θέμα εἶναι: Ἔπεσες; Σήκω. Ὅπως λέει ἡ εὐχή: Ἐγώ, Θεέ μου, ὡς ἄνθρωπος ἔπεσα, καί λέω «ἥμαρτον». Σύ δέ ὡς Θεός συγχώρησέ με. Νά σηκωθεῖς ἐπάνω, νά τρέξεις στόν Θεό καί κυρίως νά πιστέψεις ὅτι σέ συγχωρεῖ καί σέ δέχεται· καί νά προχωρήσεις. Νά προχωρήσεις ὄχι κλαίγοντας τή μοίρα σου, οὔτε νά προσπαθεῖς νά ἐξιχνιάσεις τή μοίρα σου, τί θά συμβεῖ σ᾿ ἐσένα καί τί θά γίνει.
Νά θυμηθοῦμε αὐτό πού συνέβη μέ τόν Πέτρο, καί ἀναφέρεται στό 21ο κεφάλαιο τοῦ κατά Ἰωάννην εὐαγγελίου. Μετά τήν ἀνάστασή του ὁ Κύριος ἐμφανίζεται σέ ἑπτά μαθητές του στήν παραλία τῆς Τιβεριάδος. Ἀνάμεσα σ᾿ αὐτούς ἦταν ὁ Πέτρος καί ὁ Ἰωάννης. Ὁ Κύριος ἀπευθύνθηκε εἰδικά στόν Πέτρο καί τόν ρώτησε τρεῖς φορές ἄν τόν ἀγαπάει. Μετά τίς καταφατικές ἀπαντήσεις του τοῦ ζήτησε νά τόν ἀκολουθήσει. Καθώς ἀκολουθοῦσε τόν Κύριο, γυρίζει πρός τά πίσω ὁ Πέτρος καί βλέπει τόν Ἰωάννη νά τούς ἀκολουθεῖ. Καί ρωτάει τόν Κύριο: «Κύριε, οὗτος δέ τί;» Βλέπετε, καί ὁ Πέτρος, ἄνθρωπος καί αὐτός, ἤθελε νά ξέρει. Γι᾿ αὐτό ρώτησε: «Οὗτος δέ τί;» Τοῦ εἶπε προηγουμένως ὁ Χριστός τί θά τοῦ συμβεῖ, καί θέλει νά μάθει καί γιά τόν Ἰωάννη τί θά γίνει μέ αὐτόν. «Θά κανονίσει γι᾿ αὐτόν ὁ Θεός. Ὅρισα καί σοῦ εἶπα τί θά σοῦ συμβεῖ. Τράβα λοιπόν τόν δρόμο σου», σάν νά τοῦ λέει ὁ Κύριος. Ἀκόμη καί ὁ Πέτρος εἶχε αὐτή τήν περιέργεια. Ἤθελε νά μάθει, νά δεῖ. Βέβαια, λέει τό τροπάριο ὅτι ἐδῶ ἐκδηλώνεται τό φιλόστοργο τοῦ Πέτρου. Δέν εἶναι μόνο αὐτό. Εἶναι καί ἡ ἀνθρώπινη ἀδυναμία.
Πιστεύω ταπεινά ὅτι οἱ ἅγιοι πού γιορτάζουμε ἀπόψε καί ψάλαμε τήν ἀκολουθία τους –θά κάνουμε καί τή θεία Λειτουργία– εἶναι μαζί μας καί ἀκοῦν καί θά πρεσβεύσουν στόν Θεό νά μυηθοῡμε σ᾿ αὐτό τό μυστήριο, τό μυστήριο τῆς σωτηρίας, πού τό κανονίζει ὁ Θεός. Ἀπό μᾶς ὁ Θεός θέλει οὔτε νά φοβόμαστε, γιά ὅ,τι μᾶς συμβαίνει ἤ θά μᾶς συμβεῖ, οὔτε νά κλαῖμε τή μοίρα μας, οὔτε νά νομίζουμε «ἄχ, τί κακό μᾶς βρῆκε».
Βλέπω ψυχές πού φαίνονται πονεμένες. Ἀλλά τό θέμα εἶναι ὅτι δέν εἶναι κανείς ἔτσι ἁπλῶς ἐπειδή πονάει, ἀλλά καί διότι –καί τό ἐκφράζει αὐτό πού θά πῶ– σάν νά κλαίει τή μοίρα του. Πώ πώ, τί κακό εἶναι αὐτό! Ὁ χριστιανός δέν ἀφήνεται οὔτε στή μοίρα του, οὔτε στήν τύχη, οὔτε στό νά προσπαθεῖ νά ἐξιχνιάσει τί θά γίνει. Ἀφήνεται στόν Θεό. Τό καθετί τό οἰκονομεῖ ὁ Θεός. Εἶναι εὐχάριστο; Εἶναι ὅ,τι χρειάζεται γιά νά ἀφεθεῖς ἀκόμη περισσότερο στόν Θεό. Εἶναι δυσάρεστο; Εἶναι δύσκολο; Ἀκόμη πιό πολύ νά ἀφεθεῖς στά χέρια τοῦ Θεοῦ, καί νά νιώθεις αὐτή τή γλύκα, ἄν ἐπιτρέπεται νά πῶ, αὐτό τό συνεχές πανηγύρι, τό συνεχές συμπόσιο, τή συνεχή εὐφροσύνη ὅτι εἶσαι μέ τόν Θεό. Καί τό καθετί, ἐνῶ πιθανόν νά πάει νά σέ χωρίσει ἀπό τόν Θεό, ἀκόμη πιό πολύ νά σέ κάνει νά βρίσκεις τόν Θεό, νά ἑνώνεσαι μαζί του καί νά πορεύεσαι. Καί ὅλο αὐτό χωρίς νά πέσεις σέ καμιά ὑπερηφάνεια μέ τό νά στηριχθεῖς στήν ἀνθρώπινη δύναμη καί νά νομίσεις ὅτι σιγούρεψες ἐσύ τή σωτηρία σου. Ὄχι. Λίγο νά τό σκεφτεῖς αὐτό, καταποντίζεσαι. Ἐπειδή πιστεύουμε στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, στήν ἀγάπη του, εἶναι σίγουρη ἡ σωτηρία· διότι ὁ Θεός καί μπορεῖ νά μᾶς σώσει καί τό εἶπε ὅτι θέλει νά πιστεύουμε σ᾿ αὐτόν πώς θά μᾶς σώσει. Αὐτή εἶναι ἡ σιγουριά, ἡ ὁποία λυτρώνει τήν ψυχή.
Αὐτό, πού προσπαθεῖ ὁ ἄνθρωπος, νά σιγουρέψει τή σωτηρία του στηριζόμενος στίς δυνάμεις του, θυμίζει κάποιον πού πέφτει στή θάλασσα καί, καθώς δέν ξέρει κολύμπι, προσπαθεῖ νά πιαστεῖ ἀπό τό νερό, ὁπότε πάει κατευθείαν στόν πάτο. Τόν ἄλλο πού ἔμαθε νά ἀφήνεται ἐλεύθερα καί ἄνετα στό νερό, τόν σηκώνει τό νερό, καί εἶναι σίγουρο, σιγουρότατο ὅτι δέν θά πνιγεῖ, διότι ἀναλαμβάνει αὐτή τήν ὑπόθεση τό ἴδιο τό νερό. Ἐκεῖνος ὅμως ὁ ὁποῖος ἀπό δῶ ἀπό κεῖ θέλει νά τά σιγουρέψει τά πράγματα καί προσπαθεῖ νά κρατηθεῖ ἀπό τό νερό, ὅπως εἴπαμε, θά καταποντιστεῖ.
Εἴθε μέ τίς πρεσβεῖες τῶν ἁγίων νά μᾶς φωτίσει ὁ Θεός, νά μᾶς ἐλεήσει καί νά μᾶς βάλει σ᾿ αὐτόν τόν δρόμο πολύ ἀληθινά καί πολύ πραγματικά.
13-12-2001