Τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Ὀνησίμου
Οὗτος ὁ ἅγιος Ὀνήσιμος ἦτο ὑπηρέτης τοῦ ἀποστόλου Φιλήμονος, ὅστις κατά τόν Κύρου Θεοδώρητον, κατήγετο ἀπό τάς Κολοσσάς, πρός τόν ὁποῖον γράφει χωριστήν ἐπιστολήν ὁ μακάριος Παῦλος.
Κλέψας δέ ὁ Ὀνήσιμος οὗτος χρήματα ἀπό τόν οἶκον τοῦ Φιλήμονος, ὡς τοῦτο δηλοῦται ἀπό τήν ρηθεῖσαν τοῦ Παύλου πρός Φιλήμονα ἐπιστολήν, ἔφυγε καί ὑπῆγεν εἰς τήν Ρώμην καί ἐκεῖ ἀνταμώσας τόν ἀπόστολον Παῦλον εἰς τά δεσμά εὑρισκόμενον κατηχήθη ἀπό αὐτόν τήν εἰς Χριστόν πίστιν καί βαπτισθείς ἔγινε καί αὐτός θαυμάσιος εἰς τήν ἀρετήν.
Ἐπειδή δέ ὁ Παῦλος δέν ἔκρινε δίκαιον νά λυπᾶται ὁ Φιλήμων διά τήν κλοπήν καί τήν φυγήν τοῦ δούλου του τούτου Ὀνησίμου ἀπέστειλεν αὐτόν ὀπίσω εἰς τόν αὐθέντην του Φιλήμονα, ὁμοῦ μέ τήν πρός αὐτόν συστατικήν καί παραθετικήν ἐπιστολήν. Ὁ δέ Φιλήμων δεξάμενος τόν Ὀνήσιμον σύν τῇ ἐπιστολῇ ἐχάρη καί πάλιν ἀπέστειλε αὐτόν ὀπίσω εἰς τόν Παῦλον καί ὑπηρέτει. Ἀφ᾿ οὗ δέ ὁ Παῦλος ἐτελείωσε διά τοῦ μαρτυρίου, συνελήφθη ὁ θεῖος οὗτος Ὀνήσιμος καί ἐφέρθη εἰς τόν Τέρτυλον, τόν τῆς Ῥώμης ἔπαρχον· ὁ δέ ἔπαρχος ἔπεμψεν αὐτόν εἰς Ποτιόλους ὡς κατάδικον. Ἐκεῖ δέ ἐλθών ὁ Τέρτυλος καί βλέπων τόν ἀπόστολον ἐπιμένοντα εἰς τήν τοῦ Χριστοῦ πίστιν, πρῶτον μέν ἐπρόσταξεν καί τόν ἔδειραν δυνατά μέ ραβδία, ἔπειτα δέ συνέτριψαν τά σκέλη του καί οὕτως ἀφῆκεν ὁ μακάριος τήν πρόσκαιρον ταύτην ζωήν καί ἀπῆλθε εἰς τήν αἰώνιον.
Γνωρίζετε ὅλοι τήν ἐπιστολή πού ἔστειλε ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί πού περιέχεται μέσα στήν Καινή Διαθήκη ὡς ἐπιστολή Πρός Φιλήμονα, στήν ὁποία γίνεται λόγος γιά τόν Ὀνήσιμο.
Ἀφοῦ εἶπε τά προκαταρκτικά στήν ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἀπευθυνόμενος στόν Φιλήμονα, λέει μετά: «Διό, πολλήν ἐν Χριστῷ παρρησίαν ἔχων ἐπιτάσσειν σε τό ἀνῆκον, διά τήν ἀγάπην μᾶλλον παρακαλῶ· τοιοῦτος ὤν, ὡς Παῦλος πρεσβύτης, νυνί δέ καί δέσμιος Ἰησοῦ Χριστοῦ, παρακαλῶ σε περί τοῦ ἐμοῦ τέκνου, ὅν ἐγέννησα ἐν τοῖς δεσμοῖς μου, Ὀνήσιμον, τόν ποτέ σοι ἄχρηστον, νυνί δέ σοι καί ἐμοί εὔχρηστον, ὅν ἀνέπεμψα· σύ δέ αὐτόν, τοῦτ᾿ ἔστι τά ἐμά σπλάγχνα, προσλαβοῦ· ὅν ἐγώ ἐβουλόμην πρός ἐμαυτόν κατέχειν, ἵνα ὑπέρ σοῦ διακονῇ μοι ἐν τοῖς δεσμοῖς τοῦ εὐαγγελίου· χωρίς δέ τῆς σῆς γνώμης οὐδέν ἠθέλησα ποιῆσαι, ἵνα μή ὡς κατ᾿ ἀνάγκην τό ἀγαθόν σου ᾖ, ἀλλά κατά ἑκούσιον. τάχα γάρ διά τοῦτο ἐχωρίσθη πρός ὥραν, ἵνα αἰώνιον αὐτόν ἀπέχῃς, οὐκέτι ὡς δοῦλον, ἀλλ᾿ ὑπέρ δοῦλον, ἀδελφόν ἀγαπητόν, μάλιστα ἐμοί, πόσῳ δέ μᾶλλον σοί καί ἐν σαρκί καί ἐν Κυρίῳ! εἰ οὖν μέ ἔχεις κοινωνόν, προσλαβοῦ αὐτόν ὡς ἐμέ. εἰ δέ τι ἠδίκησέ σε ἤ ὀφείλει, τοῦτο ἐμοί ἐλλόγει· ἐγώ Παῦλος ἔγραψα τῇ ἐμῇ χειρί, ἐγώ ἀποτίσω· ἵνα μή λέγω σοι ὅτι καί σεαυτόν μοι προσοφείλεις. ναί, ἀδελφέ, ἐγώ σου ὀναίμην ἐν Κυρίῳ· ἀνάπαυσόν μου τά σπλάγχνα ἐν Κυρίῳ. Πεποιθώς τῇ ὑπακοῇ σου ἔγραψά σοι, εἰδώς ὅτι καί ὑπέρ ὅ λέγω ποιήσεις. ἅμα δέ καί ἑτοίμαζέ μοι ξενείαν· ἐλπίζω γάρ ὅτι διά τῶν προσευχῶν ὑμῶν χαρισθήσομαι ὑμῖν.
Μιά μικρούλα ἐπιστολή καί ἔχει τά πάντα. Καί πόσο ἔτσι μᾶς βοηθάει ἡ ἐπιστολή αὐτή τοῦ ἀποστόλου Παύλου νά ἔχουμε καλές σχέσεις καί καλή ἐπικοινωνία καί κοινωνία μέ ὅλους, ἀκόμη καί μ᾿ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι μᾶς ἔκαναν κακό.
Τί νά πρωτοθαυμάσει κανείς ἐδῶ; Τόν ἴδιο τόν Ὀνήσιμο ἤ τόν ἀπόστολο Παῦλο; Ὁ ὁποῖος Ὀνήσιμος, ἐνῶ ἀσφαλῶς θά καλοπερνοῦσε ὡς ὑπηρέτης, ὡς δοῦλος πού ἦταν στό σπίτι τοῦ Φιλήμονος –διότι καί ὁ Φιλήμων εἶναι ἅγιος, εἶναι ὁ ἅγιος ἀπόστολος Φιλήμων– δέν ἔμεινε εὐχαριστημένος, ἐνῶ ζοῦσε κοντά σ᾿ ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο, ἀλλά θεωροῦσε ἀδικημένο τόν ἑαυτό του, καί μόλις βρῆκε εὐκαιρία τόν ἔκλεψε. Ἔκλεψε χρήματα, ὅπως λέει ἐδῶ ὁ συναξαριστής, καί ἔφυγε.
Ἀλλά τότε πού περιφρόνησε τό ὅτι βρέθηκε κοντά σέ ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο καί καλοπερνοῦσε καί ἐνήργησε ὅσο χειρότερα μποροῦσε καί ἔφυγε μακριά, τότε ἀκριβῶς τόν συνέλαβε ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Διότι συνάντησε ἐκεῖ στή Ρώμη πού πῆγε τόν ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος ἦταν δέσμιος, ἀλλά εἶχε καί ἐλευθερία νά κηρύττει τόν λόγο τοῦ Θεοῦ –ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ οὐ δέδεται– καί κοντά στόν ἀπόστολο Παῦλο γνώρισε τήν ἀλήθεια, πού δέν μποροῦσε νά τή γνωρίσει κοντά στόν Φιλήμονα.
Πῶς εἶναι τά πράγματα! Δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὁ ἀπόστολος Φιλήμων ἦταν τυχαῖος χριστιανός. Γιά νά τόν ἐκτιμᾶ τόσο πολύ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πρέπει νά μήν ἦταν τυχαῖο πρόσωπο. Κοντά στόν ἕναν ἅγιο δέν ὠφελεῖται· μάλιστα φτάνει μέχρι τοῦ σημείνου νά κάνει κακό. Κοντά στόν ἄλλο ἅγιο, τόν ἀπόστολο Παῦλο, ἔρχεται σέ συναίσθηση, σέ θεογνωσία καί σώζεται. Ὁ ποτέ ἄχρηστος γίνεται τώρα εὔχρηστος.
Γι᾿ αὐτό δέν πρέπει νά κρίνουμε τά πράγματα κατά ἄνθρωπο καί νά βγάζουμε συμπεράσματα. Τό θέμα δέν εἶναι μόνο ἐάν εἶσαι ἤ δέν εἶσαι καλός. Δέν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπό τό ἄν εἶσαι καλός, τό νά κερδίσεις τόν ἄλλο. Ὑπῆρχε πιό καλός ἀπό τόν Χριστό; Καί ὅμως δέν τούς κέρδισε ὅλους. Ἐλάχιστους, ἐλαχιστότατους κέρδισε. Καίτοι τούς εὐεργέτησε, καίτοι ἔδειξε θαύματα, δέν τούς κέρδισε ὅλους. Πρέπει νά ἔλθει ἡ ὥρα, ἡ ὥρα τῆς χάριτος, γιά τόν καθένα.
Ἔτσι κι ἐδῶ γιά τόν Ὀνήσιμο ἦρθε ἡ ὥρα. Ἐνόσῳ ἦταν στό σπίτι τοῦ Φιλήμονα, δέν κατάλαβε τίποτε. Ἔφυγε ἀπό κεῖ –καί ἔφυγε ὡς κακοῦργος, ὡς κλέπτης– καί τότε ἦρθε ἡ ὥρα τῆς χάριτος. Ἡ χάρη πού παραμονεύει καί παρακολουθεῖ τόν κάθε ἄνθρωπο, τήν καθεμιά ψυχή, βρῆκε εὐκαιρία καί πέρασε μέσα στήν ψυχή του –τότε ἦταν ἡ ψυχή του σέ ἀνάλογη κατάσταση– καί ἔκανε τό θαῦμα, μέ τό νά πάει στή Ρώμη καί νά γνωρίσει τόν ἀπόστολο Παῦλο, μέ τό νά ἀκούσει τή διδαχή του καί νά ἐπηρεαστεῖ. Καί ἔγινε αὐτός πού ἔγινε: ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας καί μάλιστα ἀπόστολος.
Καί ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, τί νά πρωτοθαυμάσει κανείς; Ὅλο αὐτό πού συνέβη στή ζωή τοῦ Ὀνησίμου ἤ τόν ἀπόστολο Παῦλο; Ὄχι μόνο διότι κέρδισε αὐτόν τόν ἄνθρωπο, πού διέπραξε ἕνα μεγάλο ἁμάρτημα, ἀλλά καί γιά τό πῶς χειρίζεται στή συνέχεια τό ὅλο θέμα.
Διό, πολλήν ἐν Χριστῷ παρρησίαν ἔχων ἐπιτάσσειν σε τό ἀνῆκον. διά τήν ἀγάπην μᾶλλον παρακαλῶ· τοιοῦτος ὤν, ὡς Παῦλος πρεσβύτης, νυνί δέ καί δέσμιος Ἰησοῦ Χριστοῦ…
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶχε φέρει σέ θεογνωσία, στή χάρη τοῦ Θεοῦ, στόν Χριστό, τόν Φιλήμονα. Καίτοι ἔχω παρρησία, τοῦ γράφει, νά σέ διατάξω, ὅμως δέν κάνω αὐτό τό πράγμα, ἀλλά θά χρησιμοποιήσω τήν ἀγάπη, καί ἕνεκα τῆς ἀγάπης μᾶλλον σέ παρακαλῶ, τοιοῦτος ὤν Παῦλος πρεσβύτης, νυνί δέ καί δέσμιος Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Θά ἦταν πολύ μεγαλύτερος ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀπό τόν Φιλήμονα. Πέρα ἀπό αὐτό, εἶναι αὐτός πού κέρδισε τόν Φιλήμονα, ἀλλά εἶναι καί δέσμιος Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ἀπό τό ἕνα μέρος μπορεῖ νά δώσει ἐντολή, ἀλλά δέν θέλει καί παρακαλεῖ γιά τόν Ὀνήσιμο. Παρακαλῶ σε περί τοῦ ἐμοῦ τέκνου ὅν ἐγέννησα ἐν τοῖς δεσμοῖς μου τόν Ὀνήσιμον. Γιά τόν Ὀνήσιμο τό παιδί μου πού τό γέννησα ἐδῶ στά δεσμά μου, καθώς ἄκουσε τό κήρυγμά μου καί πίστεψε στό Χριστό. Τόν ποτέ σοι ἄχρηστον νυνί δέ σοί καί ἐμοί εὔχρηστον. Κάποτε ἦταν ἄχρηστος, μέ τό νά σοῦ κλέψει καί νά σηκωθεῖ νά φύγει. Τώρα ὅμως εἶναι καί σ᾿ ἐμένα καί σ᾿ ἐσένα εὔχρηστος καί καλός.
Σέ παρακαλῶ λοιπόν γι᾿ αὐτόν τόν Ὀνήσιμο τό τέκνο μου τόν ὁποῖο ἔστειλα σ᾿ ἐσένα –φαίνεται ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Ὀνήσιμος φέρει καί τήν ἐπιστολή. Σύ δέ αὐτόν τουτέστιν τά ἐμά σπλάχνα προσλαβοῦ. Καί θά δεχθεῖς τά ἐμά σπλάχνα, τό παιδί μου. Εἶναι παιδί μου, εἶναι τέκνο μου, τό γέννησα.
Ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία αὐτό τό πράγμα. Ἄλλο εἶναι ἁπλῶς ἡ διδαχή, καί ἄλλο εἶναι ἡ γέννηση. Πολλά πράγματα λέγονται πάνω σ᾿ αὐτό τό θέμα, ἀλλά δέν χρειάζονται νά λέγονται πολλά. Μόνο αὐτό νά λαμβάνει ὑπ᾿ ὄψιν του κανείς ὅτι ἡ γέννα εἶναι γέννα, ἡ γέννηση εἶναι γέννηση. Δέν μπορεῖ νά ἀντικατασταθεῖ μέ τίποτε ἄλλο.
Νά δεχθεῖς λοιπόν τά σπλάχνα μου, πού εἶναι ὁ Ὀνήσιμος, ὅν ἐγώ ἐβουλόμην πρός ἐμαυτόν κατέχειν ἵνα ὑπέρ σοῦ διακονεῖν με ἐν τοῖς δεσμοῖς τοῦ εὐαγγελίου. Σκέφτηκα νά τόν κρατήσω νά τόν ἔχω ἐδῶ νά μέ ὑπηρετεῖ καί μάλιστα νά μέ ὑπηρετεῖ στή θέση τή δική σου, πού θά ἔπρεπε νά εἶσαι ἐδῶ νά μέ ὑπηρετεῖς. Τέκνο τοῦ ἀποστόλου Παύλου καί αὐτός ὁ Φιλήμων.
Ἀλλά προσέξτε ἐδῶ τή λεπτότητα τοῦ ἀποστόλου: χωρίς δέ τῆς σῆς γνώμης οὐδέν ἠθέλησα ποιῆσαι… Σκέφτηκα ἔτσι, ὅμως χωρίς τή γνώμη τή δική σου δέν θέλησα νά κάνω κάτι τέτοιο. …ἵνα μή ὡς κατ᾿ ἀνάγκην τό ἀγαθόν σου ᾖ, ἀλλά κατά ἑκούσιον. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἦταν πλέον ἤ βέβαιος –τό λέει καί στή συνέχεια– ὅτι θά εὐχαριστιόταν ὁ Φιλήμων, ἄν κρατοῦσε τόν Ὀνήσιμο. Ὅμως μένει ἕνα λεπτό σημεῖο ἐκεῖ. Καλά εἶναι νά τόν στείλει πρῶτα, καί ἄν ὁ Φιλήμων θά τό θελήσει, θά τόν ξαναστείλει πίσω στόν Παῦλο, ὅπως καί ἔγινε. Δέν θέλησα λέει νά τόν κρατήσω, ἵνα μή ὡς κατ᾿ ἀνάγκην τό ἀγαθόν σου ᾖ, ἀλλά κατά ἑκούσιον. Γιά νά μή γίνει κατ᾿ ἀνάγκην τό καλό, ἄν θά κρατοῦσα ἐδῶ τόν δοῦλο τόν δικό σου ἀλλά κατά ἑκούσιον.
Καί αὐτό ἔχει σημασία. Ὁ Θεός δέν δέχεται κανέναν ὁ ὁποῖος θά πάει κατ᾿ ἀνάγκη σ᾿ αὐτόν. Δέν δέχεται κανέναν. Ἑκουσίως νά πᾶς ἔχει ἀξία. Ἄν πᾶς ἀκουσίως… Μπορεῖ ὁ Θεός βέβαια, γιά νά μᾶς ξυπνήσει, γιά νά μᾶς βάλει στόν δρόμο του, νά ἐπιτρέψει νά μᾶς συμβοῦν πράγματα, πού νά μοιάζουν μέ αὐτό τό ἀνάγκασον πού λέει τό εὐαγγέλιο, ἀλλά τελικά ὅμως τό ἀνάγκασον εἶναι ἁπλῶς γιά νά ξυπνήσει κανείς, νά συνέλθει. Εἶναι πολλοί πού ἀναγκάζονται, ἀλλά δέν πᾶν στόν Θεό τελικά, καί φυσικά δέν ἔγινε τίποτε. Εἶναι ἄλλοι ὅμως πού ξυπνοῦν καί χαίρονται καί εὐχαριστοῦν τόν Θεό, πού τούς σκούντησε κατ᾿ αὐτόν τόν τρόπο, ἀλλά τελικά ὅμως πηγαίνουν ἑκουσίως· ἀλλιῶς, δέν ἔχει ἀξία.
…τάχα γάρ διά τοῦτο ἐχωρίσθη πρός ὥραν, ἵνα αἰώνιον αὐτόν ἀπέχῃς… Ἴσως –ἔτσι ἑρμηνεύουν οἱ ἑρμηνευτές τό τάχα– γι᾿ αὐτό ἀπομακρύνθηκε ἀπό σένα ὁ Ὀνήσιμος προσωρινά, γιά νά τόν πάρεις πίσω γιά πάντα. Πρέπει μέσα στό τάχα πού δέν χρησιμοποιεῖ ἴσως τυχαῖα ὁ ἀπόστολος Παῦλος τήν λέξη αὐτή, νά δοῦμε τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ. Ἐπιτρέπει δηλαδή ὁ Θεός νά γίνει κάτι, ἐνῶ εἶναι κακό, ὄχι ὅμως τελικά γιά νά καταλήξει σέ κακό, ἀλλά γιά νά βγεῖ τό καλό.
Γιά λίγο χωρίστηκε ἀπό σένα, γιά νά τόν ἔχεις αἰώνια, ὄχι μόνο ἐπειδή γύρισε τώρα σ᾿ ἐσένα, καθώς σοῦ τόν στέλνω, ἀλλά ἐφόσον θά εἶναι τοῦ Χριστοῦ, θά εἶναι αἰώνια μαζί σου, θά τόν ἔχεις αἰώνια μαζί σου· ὄχι μόνο ἐδῶ στή γῆ ἀλλά καί στόν οὐρανό.
Δέν ἔχουμε ὥρα δυστυχῶς γιά νά δοῦμε καί τή συνέχεια. Ἔχει πάρα πολλή ἀγάπη αὐτή ἡ ἐπιστολή. Ὄχι ἀγάπη –πῶς νά πῶ;– ὅπως καμιά φορά τή νιώθουμε, τήν ἐννοοῦμε, τήν καταλαβαίνουμε, ὅταν μιλοῦμε γι᾿ αὐτήν, ὅτι ἔχουμε ἀγάπη καί δίνουμε. Ὄχι. Ἔδῶ εἶναι μιά ἀγάπη πού τρυπώνει στήν μιά ψυχή, πού τρυπώνει στήν ἄλλη ψυχή, πού ἐκδηλώνεται ἀπό τήν μιά ψυχή, πού ἐκδηλώνεται ἀπό τήν ἄλλη ψυχή. Φυσικά, τά κάνει ὅλα ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, πού δίνει ἀγάπη καί στόν ἕνα καί στόν ἄλλο, πού δίνει φωτισμό στόν ἕνα καί στόν ἄλλο.
Μπορεῖτε καί μόνοι σας νά διαβάσετε τή συνέχεια τῆς ἐπιστολῆς καί νά χαροῦν οἱ ψυχές ὅλων μας, ὅλο αὐτό τό μυστήριο πού ἐνεργεῖ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, καθώς ἔρχεται στίς ψυχές καί ἐμφανίζεται καί ἐκδηλώνεται ὅλο αὐτό τό μυστήριο ὡς ἀγάπη. Ὡς ἀγάπη ὅμως πού κάνει ἕνα ὕφασμα. Ὑφάδι-στημόνι καί κάνει ὅλα αὐτά καί γίνεται ἕνα πάρα πολύ ὡραῖο πράγμα.
15-2-1996