Τοῦ ἁγίου πρωτομάρτυρος καί ἀρχιδιακόνου Στεφάνου καί τοῦ ὁσίου πατρός ἡμῶν Θεοδώρου τοῦ Γραπτοῦ
Ἔχουμε βρεῖ τήν ἀλήθεια;
Κάπου κοντά στήν ἀλήθεια ὑπάρχει καί τό νόθο
Οἱ ἅγιοι Θεόδωρος καί Θεοφάνης οἱ Γραπτοί ζοῦσαν στά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια πού ἦταν μοιρασμένοι οἱ χριστιανοί, οἱ μισοί ἀπό δῶ, οἱ μισοί ἀπό κεῖ. Ἄλλοι τιμοῦσαν καί προσκυνοῦσαν τίς εἰκόνες καί ἄλλοι τίς κατέστρεφαν.Ὅπως πάντοτε ὑπάρχει ἡ ἀλήθεια, ἀλλά κάπου ἐκεῖ κοντά ὑπάρχει καί τό νόθο, τό κάλπικο, τό μή ἀληθές, ἔτσι καί μέσα στή Βυζαντινή αὐτοκρατορία.
Καί γι᾿ αὐτό λέμε καί ξαναλέμε ὅτι χρειάζεται ὄχι ἁπλῶς νά θρησκεύει κανείς, ἀλλά νά θρησκεύει σωστά· ὄχι ἁπλῶς νά εἶναι χριστιανός, ἀλλά νά εἶναι ἀληθινός χριστιανός. Καί τότε μέν παλαιά, πίστευε ὁ καθένας ὅπως πίστευε στή δική του διδασκαλία καί μέ βάση αὐτήν ζοῦσε κιόλας. Σήμερα δέν εἶναι τόσο ὅτι ἐμφανίζεται κανείς νά ἔχει διαφορετική διδασκαλία ἀπό τήν ὀρθόδοξη. Ὡστόσο, μέ ὅποιον κι ἄν σταθεῖς νά συζητήσεις, ἀμέσως θά ἀρχίσει νά λέει πράγματα τά ὁποῖα δέν ἔχουν καμιά σχέση μέ τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ. Ὅ,τι θέλει λέει ὁ καθένας.
Ὁ χριστιανός πρέπει νά γνωρίζει τήν ἀλήθεια, τήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ, τήν ἀληθινή διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, νά πιστεύει ἔτσι καί νά ζεῖ ἀνάλογα, γιά νά εἶναι ἀληθινός χριστιανός καί νά ἔχει ἐλπίδα σωτηρίας.
Ὁ ἅγιος Στέφανος εἶναι πολύ ἀληθινός
Ἑορτάζουμε σήμερα, τρίτη μέρα τῶν Χριστουγέννων, ἐκτός ἀπό τούς ἄλλους ἁγίους καί τόν ἅγιο Στέφανο,[1] ὁ ὁποῖος μαρτύρησε μετά βέβαια ἀπό τόν θάνατο, τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ. Πάντοτε μοῦ κάνει πολλή ἐντύπωση, φοβερή ἐντύπωση· μέ συγκλονίζει καί τό παράδειγμα τοῦ πρωτομάρτυρος, ἀλλά καί ὁ φοβερός ἐκεῖνος λόγος πού ἐκφωνεῖ ἐνώπιον τῶν δικαστῶν του, οἱ ὁποῖοι ἦταν ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς, πρεσβύτεροι, Φαρισαῖοι.
Ἐκεῖνο πού πρέπει, νομίζω, νά προσέξουμε δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ ἀνδρεία τοῦ ἁγίου Στεφάνου, ἡ ὑπομονή του, τό ὅτι δέν φοβήθηκε τό μαρτύριο. Δέν ξέρω, ἀλλά νομίζω ὅτι σέ ὅλες αὐτές τίς περιπτώσεις ὑπάρχει κάτι ἄλλο βαθύτερο, ὅπως καί στόν καθένα μας μπορεῖ νά ὑπάρχει, ἄν ὑπάρχει καί ὅσο ὑπάρχει. Δηλαδή, ὁ πρωτομάρτυς Στέφανος εἶναι πολύ ἀληθινός. Δέν ἔχει μέσα του πονηρία, δέν ἔχει διπλή προσωπικότητα, ἀλλά εἶναι πολύ ἀληθινός, πολύ εἰλικρινής καί ἀπαγκιστρωμένος ἀπό τόν ἑαυτό του. Ὁπότε, τόν ἐμπιστεύεται ὁ Θεός, τόν εὐλογεῖ ἀνάλογα καί ἐπίσης τόν ἐνδυναμώνει, καί ἔτσι ὁ ἅγιος δέν λογαριάζει οὔτε μαρτύριο οὔτε τίποτε.
Προσέξτε. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά μαρτυρήσει ἐπειδή αὐτός θά τό ἤθελε, ἐπειδή ἔχει ὄρεξη νά μαρτυρήσει. Ἄν θέλετε, οὔτε τήν ἀλήθεια μπορεῖ νά τή βρεῖ ὁ ἄνθρωπος ἁπλῶς ἐπειδή τοῦ ἦρθε ἡ ὄρεξη. Εἶναι πολλοί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι κατά ἐγωιστικό τρόπο θέλουν νά βροῦν τήν ἀλήθεια. Δέν θά τή βροῦν. Κατά ἐγωιστικό τρόπο θέλουν νά ἀγωνιστοῦν. Δέν θά ἀντέξουν. Προσέξτε το αὐτό.
Θά πάρει κανείς τά πράγματα ἔτσι ἀκριβῶς ὅπως τά πῆραν οἱ ἅγιοι: Ἦρθε ὁ Χριστός, ὁ ὁποῖος μᾶς ἔπλασε καί μᾶς ἀναπλάθει. Πιστεύει κανείς στόν Θεό καί πιστεύει μέ εὐγνωμοσύνη. Δέν τό παίρνει ὅτι σάν νά ἔρχεται ὁ Θεός καί μᾶς δημιουργεῖ καταστάσεις καί μᾶς ἐπιβάλλει κάποια πράγματα, καί βαθύτερα σάν νά λέμε: «Ἄχ, ἄχ, νά ἔλειπε, νά μήν ὑπῆρχε ὁ Θεός πάνω ἀπό τό κεφάλι μας· πού ἔχει ἀπαιτήσεις, πού μᾶς δίνει ἐντολές…»
Ὅποιος ἔτσι σταθεῖ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καί ἔτσι τά πάρει τά πράγματα στή σχέση του μέ τόν Θεό, δέν θά μπορέσει νά ξεφύγει ἀπό τήν παγίδα πού ἔχει μέσα του καί ἀπό τό ἐμπόδιο πού φέρνει ὁ ἴδιος ὁ ἑαυτός του. Ἑπομένως, οὔτε θά φωτισθεῖ τελικά οὔτε θά βρεῖ τήν ἀλήθεια οὔτε θά ἔχει τή δύναμη τοῦ Θεοῦ γιά νά ξεπεράσει τόν ὅποιο πειρασμό.
Αὐτό εἶναι τό σημαντικό στόν ἅγιο Στέφανο. Δέν εἶναι δηλαδή ὅτι νά, ξαφνικά κάνει τόν γενναῖο. Καί ἄλλος μπορεῖ νά κάνει τόν γενναῖο, ὅπως κάποιοι κάνουν σέ ἄλλες περιπτώσεις. Τόν ἅγιο τόν ἐνδυναμώνει ὁ Κύριος, γιά νά μπορεῖ νά ἀντέξει τό μαρτύριο. Καί μάλιστα, ἐνῶ οἱ ἄλλοι τόν λιθοβολοῦν, αὐτός τό ἀντιμετωπίζει σάν νά μή συμβαίνει τίποτε. Ἄν λίγο σκεφτοῦμε τήν πραγματικότητα αὐτή, ὅτι τοῦ ρίχνουν πέτρες στό κεφάλι, στά μάτια, παντοῦ, καί αὐτός βλέπει τούς οὐρανούς ἀνεωγμένους καί τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ στά δεξιά τοῦ Θεοῦ… Τοῦ φανερώνεται ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἡ οὐράνια ζωή. Τά βλέπει αὐτά, καί γι᾿ αὐτό καί ἔχει τό κουράγιο νά παρακαλέσει τόν Θεό νά μήν τούς λογαριάσει τήν ἁμαρτία αὐτή: Κύριε, μή στήσῃς αὐτοῖς τήν ἁμαρτίαν ταύτην, τήν ἁμαρτία δηλαδή πού κάνουν ὅλοι αὐτοί πού τόν θανατώνουν.
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀδύναμος καταφεύγει στόν Θεό, ὁ Θεός τόν χαριτώνει
Λοιπόν, ἔτσι νά τά πάρει κανείς τά πράγματα καί θά φωτιστεῖ, θά ἐνδυναμωθεῖ ἀπό τόν Θεό. Αὐτό μοῦ κάνει περισσότερο ἐντύπωση καί στήν περίπτωση τοῦ ἁγίου Στεφάνου καί στήν περίπτωση τῶν ἄλλων ἁγίων. Ὄχι ἁπλῶς ὅτι εἶναι γενναῖοι, ὅτι ἔχουν τό ἀνθρώπινο κουράγιο καί τήν ἀνθρώπινη, ἄς ποῦμε, ὑπομονή καί παλικαριά. Δέν εἶναι αὐτό. Στή σχέση μας μέ τόν Θεό δέν λειτουργοῦν αὐτά· μπορεῖ νά πεῖ κανείς καί ὅτι τή χαλοῦν.
Στή σχέση μέ τόν Θεό, ὅσο πιό ἀδύναμος εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἀπό τή δική του πλευρά, τόσο περισσότερο ὁ Θεός τόν εὐλογεῖ· ἐφόσον βέβαια τό συναισθάνεται αὐτό ὁ ἄνθρωπος καί δέν ἀπελπίζεται πού δέν ἔχει δύναμη. Ἴσα-ἴσα, ξέρει ὅτι, ἄν σωθεῖ, θά σωθεῖ μέ τή δύναμη τοῦ Θεοῦ. Διότι αὐτός ὁ ὁποῖος διαπιστώνει ὅτι εἶναι ἀδύναμος, περισσότερο ἐλπίζει στόν Θεό καί περισσότερο καταφεύγει στόν Θεό. Καί ὁ Θεός ἀκριβῶς γι᾿ αὐτό τόν δέχεται καί τόν χαριτώνει.
Ἑπομένως, ὅλα αὐτά πού λένε οἱ χριστιανοί: «Δέν μπορῶ, δέν ἀντέχω ἄλλο, ἀπελπίστηκα, ἔφτασα σέ ἀδιέξοδο», δέν ἔχουν καμιά θέση. Δέν ὑπάρχει τίποτε πού ἐμποδίζει τόν χριστιανό καί τόν ὁδηγεῖ σέ ἀδιέξοδο, πού εἶναι τελικά γιά τό κακό του. Τά πάντα, ὅ,τι κι ἄν συμβεῖ, ἀπό ὅπου κι ἄν προέρχονται αὐτά, εἶναι γιά τό καλό του, ἐφόσον βέβαια θά ἐμπιστευθεῖ τόν ἑαυτό του στόν Θεό· ὅσο πιό ἀδύναμος εἶναι, τόσο πιό πολύ νά ἐμπιστευθεῖ.
Μήπως μᾶς ἀπορρίπτει ὁ Θεός;
Ὁ ἅγιος Στέφανος εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος ἔγινε διάκονος, ὑπάρχων πλήρης Πνεύματος Ἁγίου. Ἀλλά καί τώρα πού μαρτυρεῖ –σημειώνεται αὐτό ἐπίσης– εἶναι γεμάτος ἀπό Πνεῦμα Ἅγιο· καί γι᾿ αὐτό δέν μπερδεύεται. Δέν μπερδεύεται. Εἶναι τόσο καθαρή ἡ ἀλήθεια μέσα του καί γύρω του, ὥστε δέν μπερδεύεται καί δέν κινδυνεύει νά πλανηθεῖ. Ἀλλά ἐπίσης καί ἡ οὐράνια δύναμη τόν ἐνδυναμώνει.
Καί φτάνει στό σημεῖο νά πεῖ σ᾿ αὐτούς πού τόν δικάζουν: Σκληροτράχηλοι καί ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ, ἀεί τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ ἀντιπίπτετε. Τά λέει αὐτά ὁ ἅγιος Στέφανος καί ξέρει τί λέει. Φωτίζεται καί λέει τήν ἀλήθεια· δέν φοβᾶται νά τήν πεῖ. Ξέρει ὅτι μετά θά ἀρχίσουν νά τρίζουν τά δόντια οἱ Ἑβραῖοι, καθώς δέν θά ἀντέξουν ὅλα αὐτά τά λόγια πού λέει· δέν θά τά ἀντέξουν, θά θυμώσουν καί ἐξοργισμένοι θά τόν θανατώσουν, ὅπως ἀκριβῶς καί ἔγινε. Τά λέει ὅμως.
Ἄς τό προσέξουμε λίγο αὐτό ἐμεῖς οἱ καλοί χριστιανοί. Ἐξ ὅσων ἐγώ γνωρίζω, ὑπάρχουν πράγματι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θέλουν νά ζήσουν χριστιανικά καί μάλιστα ἔχουν τήν ἀπορία: «Γιατί, Πάτερ, δέν μπορῶ;» Ἀλλά δέν εἶναι καθόλου ἕτοιμοι νά ἀκούσουν, ὅταν τούς πεῖς τό γιατί. Δέν εἶναι διατεθειμένοι νά ἀκούσουν, γι᾿ αὐτό καί δέν τό καταλαβαίνουν. Καί, τρόπον τινά, σάν νά ἀπορρίπτονται ἀπό τόν Κύριο.
Ὅπως εἴπαμε πιό μπροστά, δέν εἶναι ἁπλῶς ὅτι ὁ ἅγιος Στέφανος ἦταν γενναῖος, ἦταν σπουδαῖος, σκέφτηκε ἔτσι ἤ σκέφτηκε ἀλλιῶς. Ἦταν καί αὐτό, μέ τήν ἔννοια ὅτι παραδόθηκε στόν Χριστό καί ὁ Χριστός τόν ἔκανε νά καταλάβει ὅ,τι κατάλαβε. Ὁ Χριστός τοῦ ἀποκάλυψε ὅ,τι τοῦ ἀποκάλυψε. Ὁ Χριστός τόν φώτισε νά ἔχει μέσα του τήν ἀλήθεια, νά τήν κρατάει καλά καί νά μήν ξεγελαστεῖ ἀπό τίποτε. Καί τελικά ὁ Χριστός τόν ἐνεθάρρυνε, τόν βοήθησε καί τόν ἔκανε νά εἶναι αὐτός ὁ ὁποῖος δέν δίστασε νά μαρτυρήσει.
Ἐμεῖς, καί μόνο νά σκεφτοῦμε ὅτι εἶναι ἐνδεχόμενο νά μᾶς συμβεῖ κάτι τέτοιο, τό βάζουμε στά πόδια. Ἀλλά ἡσυχάζουμε, ἐπειδή λέμε μέσα μας: «Δέν θά μᾶς λιθοβολήσει κανένας σήμερα». Ἐάν δέν παραδίδεσαι ἄνευ ὅρων στόν Χριστό, ἐάν δέν μένεις ἑνωμένος ἔτσι μέ τόν Χριστό, σέ ἀπορρίπτει καί τελικά δέν φωτίζεσαι. Ἄν κατά ἐγωιστικό τρόπο θέλεις νά φωτισθεῖς, δέν θά φωτισθεῖς· ἄν κατά ἐγωιστικό τρόπο θέλεις νά ἔχεις δύναμη, νά προκόψεις χριστιανικά, δέν θά γίνει τίποτε. Ὅλα τά κάνει ὁ Χριστός, ἀλλά τά κάνει σ᾿ ἐκεῖνον πού δίνει τόν ἑαυτό του στόν Χριστό.
Ἐλπίζω νά μήν παρεξηγοῦμαι γιά ὅ,τι λέω. Θά ἦταν εὐχῆς ἔργον νά προσέξουμε αὐτά τά σημεῖα, πού εἶναι πολύ βασικά.
27-12-1998
[1]. Βλ. Πράξ. 6, 8-15 καί 7, 1-60.