284. Ἀγάπη: ἡ βάση τῆς οἰκογενείας

Ἀγάπη: ἡ βάση τῆς οἰκογενείας

Τό θέμα μέ τό ὁποῖο θά ἀσχοληθοῦμε φέτος στή σύναξή μας αὐτή εἶναι: «Γονεῖς καί παιδιά».

Τό θέμα αὐτό θά τό ἐξετάσουμε ἀπό ψυχολογική ἄποψη, ὅπως ἐπίσης καί ἀπό χριστιανική ἄποψη. Σήμερα, προπαντός αὐτές τίς ἡμέρες, πού θά γιορτάσουμε τήν ἑβδομάδα, ὅπως λέγεται, τοῦ παιδιοῦ, λέγονται πάρα πολλά γιά τούς γονεῖς καί γιά τά παιδιά ἀπό ψυχολογικῆς καί παιδαγωγικῆς ἀπόψεως.

Καμιά φορά ὅμως ὅλα αὐτά εἶναι χωρίς τή χριστιανική ἄποψη, χωρίς τό χριστιανικό φῶς, τό εὐαγγελικό φῶς, χωρίς τήν ἀλήθεια τοῦ Κυρίου. Καί χωρίς αὐτή τήν ἀλήθεια εἶναι ἄψυχα καί δέν προσφέρουν τόσα, ὅσα ἐπαγγέλλονται καί ὑπόσχονται ὅτι μποροῦν νά προσφέρουν. Ὁ κόσμος ὅμως ἐλπίζει σ ̓ αὐτά. Ἐγώ προσωπικά πιστεύω ὅτι μόνη της ἡ ψυχολογία ἤ μόνη της ἡ παιδαγωγική, ἄν δέν ἁλατισθοῦν μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τελικά δέν κάνουν τίποτε καί ἴσως βλάπτουν κιόλας.

Προϋποθέσεις γιά καλά θεμέλια στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου

Σύμφωνα μέ τή σύγχρονη ψυχολογία καί τήν παιδαγωγική ἐπιστήμη, τά θεμέλια τοῦ ἀνθρώπου τίθενται τά πρῶτα πέντε ἕξι χρόνια τῆς ἡλικίας του. Τρόπον τινά, ἡ φόρμα πού θά πάρει τό παιδί αὐτά τά χρόνια, τά βιώματα πού θά ζήσει τό παιδί καί μέ τά ὁποῖα θά συνυφανθεῖ ἡ ζωή του κατά τά πρῶτα αὐτά πέντε ἕξι χρόνια, εἶναι ἐκεῖνα πού καθορίζουν καί ἐπηρεάζουν τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου μέχρι τά βαθιά του γηρατειά, μέχρι τόν θάνατό του. Καί γνωρίζουμε καλά ὅτι τό παιδί στήν ἡλικία αὐτή, κατά κανόνα, εἶναι στά χέρια τῶν γονέων, καί μάλιστα στά χέρια τῆς μητέρας, καθώς ἀκόμη δέν ἔχει πάει στό σχολεῖο.

Ἐάν αὐτό πού λέει ἡ ψυχολογία καί ἡ παιδαγωγική εἶναι ἀληθινό, εἶναι σωστό, καί φαίνεται πώς εἶναι, ὄχι βέβαια σέ ἕναν ἀπόλυτο βαθμό –θά δοῦμε κάποτε γιατί– ἐάν, ἐν πάσῃ περιπτώσει, μέχρις ἑνός ὁρισμένου σημείου ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, τότε αὐτό εἶναι πάρα πολύ σοβαρό, καί πρέπει ἰδιαίτερα νά τό προσέξουμε ὅλοι μας καί ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία φροντίζει γιά τή διαπαιδαγώγηση τῶν πιστῶν της καί ἰδιαίτερα τῶν μικρῶν παιδιῶν.

Ἐφόσον κατά τήν ἡλικία αὐτή, πού τίθενται τά θεμέλια τοῦ ἀνθρώπου, τό παιδί εἶναι στά χέρια τῶν γονέων, καί μάλιστα τῆς μητέρας, εἶναι ἀνάγκη νά κάνουμε τό πᾶν, ὥστε νά ἔχουμε, ὅσο τό δυνατόν, καλύτερους γονεῖς καί μάλιστα μητέρες. Δηλαδή, νά εἶναι, ὅσο τό δυνατόν, καλύτερα καταρτισμένοι, καλύτερα ἐνημερωμένοι, καί νά εἶναι οἱ ἴδιοι, ὅσο γίνεται, ἰσορροπημένοι, ἀναγεννημένοι, τακτοποι- ημένοι ψυχολογικά, ὥστε νά βοηθοῦν τά παιδιά τους. Ὄχι μόνο νά μήν τά βλάπτουν, ὄχι μόνο νά μή δημιουργοῦν τραύματα σ ̓ αὐτά –κάτι πού συμβαίνει πάρα πολλές φορές– ὄχι μόνο λοιπόν νά ἀποφεύγεται αὐτό τό κακό, ἀλλά καί θετικά νά βοηθοῦν τά παιδιά, τά ὁποῖα ἔρχονται στόν κόσμο αὐτό μέ διάφορες προδιαθέσεις πρός τήν ἄλφα ἤ τή βῆτα κατεύθυνση, ὥστε νά διαφεύγουν τούς κινδύνους ἐκείνους πού θά διατρέξουν κατά τήν πορεία τῆς ζωῆς τους καί νά γίνονται ἰσορροπημένοι καί σωστοί ἄνθρωποι.

Θά ἦταν βέβαια εὐχῆς ἔργον ἡ Ἐκκλησία νά τό προσέξει αὐτό τό θέμα, ὅσο γίνεται περισσότερο, καί πρός τήν κατεύθυνση αὐτή νά κάνει ὅ,τι εἶναι δυνατό. Νά ἱδρύσει, π.χ., σέ κάθε μητροπολιτική περιφέρεια ἕνα, ἄς τό ὀνομάσουμε, ἰνστιτοῦτο οἰκογενείας ἤ ἰνστιτοῦτο ἐκκλησιαστικῆς ἀγωγῆς τῆς οἰκογενείας, καί στό πνευματικό αὐτό κέντρο νά παρέχονται στούς μέλλοντες γονεῖς, στούς γονεῖς πού τώρα μεγαλώνουν παιδιά καί σ ̓ ἐκείνους οἱ ὁποῖοι κάποτε μεγάλωσαν παιδιά –καί οἱ γιαγιάδες ἔχουν ἀνάγκη νά ξέρουν μερικά πράγματα, γιατί τά κάνουν θάλασσα μερικές φορές μέ τά παιδιά– οἱ ἀπαραίτητες γνώσεις, καί νά γίνεται ἡ ἀπαραίτητη καί ἀνάλογη κατάρτιση, ὥστε τά παιδιά, πού ἔρχονται σήμερα στή ζωή καί διατρέχουν τόν κίνδυνο σ ̓ αὐτή τήν κοινωνία νά χάσουν τήν ἰσορροπία τους ἤ νά μήν τή βροῦν ποτέ, νά βοηθοῦνται ἀπό τούς γονεῖς τους, γιά νά γίνονται σωστοί καί ἰσορροπημένοι ἄνθρωποι.

Θά μποροῦσε, π.χ., ἄν θέλετε νά πῶ πιό συγκεκριμένα, κάποια Μητρόπολη νά ἔχει ἕνα τέτοιο ἐκκλησιαστικό κέντρο οἰκογενείας μέ αἴθουσες καί μέ διάφορα κατάλληλα μέσα, ὅπου θά συγκεντρώνονται ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν πότε οἱ νεώτερες μητέρες, πότε οἱ κάπως πιό ἡλικιωμένες, πότε οἱ ὑποψήφιες μητέρες, ἀλλά καί οἱ πατέρες, οἱ μέλλοντες ἤ αὐτοί πού εἶναι τώρα πατέρες, ὅπου θά συγκεντρώνονται γενικά οἱ γονεῖς, γιά νά καταρτίζονται.

Ἀλλά καί παράλληλα σέ ὅλη τήν πόλη, στήν κάθε ἐνορία, θά μποροῦσαν νά ὑπάρχουν παρκάκια, μικροί κῆποι, ὅπου οἱ μητέρες θά πηγαίνουν τά παιδιά γιά νά παίξουν, καί εἰδικοί παιδαγωγοί, παιδαγωγοί ὅμως ἐν Χριστῷ, θά παρακολουθοῦν τίς μητέρες πῶς ἡ καθεμιά θά ἀντιδράσει ἀπέναντι στό παιδί της, πῶς θά φερθεῖ στό παιδί της, τήν ὥρα πού θά κυλιστεῖ κάτω καί θά ρίξει καί λίγο χῶμα ἐπάνω στό κεφάλι του καί θά λερωθεῖ. Θά ἀντιδράσει κατά ἕνα σωστό τρόπο ἤ θά ἀντιδράσει μή σωστά; Καί θά βρεῖ ἔτσι τήν εὐκαιρία, πάνω στήν πράξη, τό ἁρμόδιο καί κατάλληλο πρόσωπο νά πλησιάσει τή μητέρα, ἤ ἐκείνη τήν ὥρα ἤ μιά ἄλλη ὥρα, καί νά πεῖ: «Κυρία μου, σ ̓ αὐτή τήν περίπτωση ὄχι ἔτσι, ἀλλά κατ ̓ αὐτόν καί κατ ̓ αὐτόν τόν τρόπο ἔπρεπε νά μιλήσεις καί νά φερθεῖς».

Αὐτά, ὅσο κι ἄν φαίνονται ὅτι εἶναι ἁπλά πράγματα, καί, τρόπον τινά, σάν νά μήν ἔχουν ἀξία, ἐγώ προσωπικά πιστεύω ὅτι ἔχουν πάρα πολλή ἀξία, ὅταν γίνονται ἐν τῷ πνεύματι τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν γίνονται ἐν Χριστῷ καί μέ ἀγάπη Χριστοῦ. Διότι πολλές φορές πάρα πολλά πράγματα σχετικά μέ τό παιδί ἐξαρτῶνται ἀπό τή στάση πού θά πάρουμε καί ἀπό τόν τρόπο πού θά μιλήσουμε. Τό ἴδιο πράγμα μπορεῖ νά πεῖ καί ὁ ἕνας, τό ἴδιο πράγμα μπορεῖ νά πεῖ καί ὁ ἄλλος, ἀλλά ὁ ἕνας νά ὠφελήσει, καί ὁ ἄλλος νά βλάψει· ὁ ἕνας νά κερδίσει τό παιδί, καί ὁ ἄλλος νά τό ἀπωθήσει· ὁ ἕνας νά τό ἐνθαρρύνει τό παιδί, καί ὁ ἄλλος νά τό τραυματίσει, νά τό κάνει νά πάθει.

Συνδημιουργοί μέ τόν Θεό

Ἐάν δέν εἶχε παρεμβληθεῖ ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων, δέν γνωρίζουμε πῶς θά γινόταν ἡ αὔξηση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους. Ἐκεῖνο δέν μᾶς πολυενδιαφέρει, ἀφοῦ δέν τό γνωρίζουμε, καί δέν εἶναι ἀνάγκη νά πολυπραγμονοῦμε. Γνωρίζουμε ὅμως καλά τί γίνεται τώρα, μετά τήν πτώση· πῶς δηλαδή αὐξάνεται τό ἀνθρώπινο γένος. Μέσα στή φωλιά πού λέγεται οἰκογένεια, ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα ἀξιώνονται ἀπό τόν Θεό νά γίνουν συνδημιουργοί καί νά ἀποκτήσουν παιδιά. Δέν γνωρίζω ἐάν ὅλοι οἱ πατέρες καί ὅλες οἱ μητέρες ἔχουν συνειδητοποιήσει σέ ὅλο τό βάθος αὐτό τό γεγονός, ὅτι γίνονται συνδημιουργοί μέ τόν Θεό, καθώς φέρουν στόν κόσμο ἕναν ἄνθρωπο, πού μέχρι χθές δέν ὑπῆρχε. Αὐτό τό γεγονός εἶναι ἕνα βαθύτατο μυστήριο. Βέβαια, τό ἔχουμε συνηθίσει τόσο πολύ, ἐπειδή διαρκῶς τό βλέπουμε καί διαρκῶς τό ζοῦμε. Ὅπως ἔχουμε συνηθίσει τόν ἀέρα πού ἀναπνέουμε καί δέν σκεπτόμαστε κάν ὅτι ὑπάρχει· ὅπως καί τόσα ἄλλα ἀγαθά. Καί αὐτό λοιπόν τό ἔχουμε συνηθίσει τόσο πολύ, ὥστε δέν προσπαθοῦμε νά ἐμβαθύνουμε, ὅσο τό δυνατόν περισσότερο, καί νά κατανοήσουμε τό μέγα αὐτό μυστήριο, ὅτι ὁ ἄνθρωπος γίνεται συνδημιουργός μέ τόν Θεό.

Δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού κάνει κάτι μόνος του· εἶναι ὁ Θεός ὁ ὁποῖος κάνει, ἀλλά ὄχι πάλι μόνος του ὁ Θεός. Ὁ Θεός θέλησε νά γίνονται ἔτσι τά πράγματα, ὥστε αὐτός νά εἶναι δημιουργός, ἀλλά καί ὁ ἄνθρωπος συνδημιουργός. Αὐτό ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, καί γονεῖς πού δέν τό ἔχουν καταλάβει καί δέν τό ἔχουν συνειδητοποιήσει, δέν μποροῦν νά φερθοῦν ἀνάλογα ἀπέναντι στά παιδιά τους, πού εἶναι δημιουργήματά τους, καθώς συνδημιουργοῦν μέ τόν Θεό, καί δέν μποροῦν νά πάρουν τή στάση ἐκείνη πού πρέπει νά πάρουν. Ἑπομένως, δέν μποροῦν νά δώσουν τήν κατάλληλη ἀγωγή καί νά ἐμπνεύσουν τή ζωή πού πρέπει στά παιδιά.

Ὁ γάμος, ὅπως μᾶς λέει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἶναι μέγα μυστήριο. Αὐτό φαίνεται ἀκόμη ἀπό τά πρῶτα βήματα, ἀπό τίς πρῶτες ἡμέρες τοῦ ἀνθρώπου. Στήν ἀρχή τῆς Ἁγίας Γραφῆς λέγεται σαφῶς: «Ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τόν πατέρα αὐτοῦ καί τήν μητέρα καί προσκολληθήσεται πρός τήν γυναῖκα αὐτοῦ…» Δηλαδή, τή στιγμή κατά τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος ἀποφασίζει νά γίνει συνδημιουργός μέ τόν Θεό, φθάνει μέχρι τοῦ σημείου νά ἐγκαταλείψει τόν πατέρα καί τή μητέρα καί νά βρεῖ τή γυναίκα του καί νά δημιουργήσει ἔτσι οἰκογένεια. Ἐπαναλαμβάνω, πρό τῆς πτώσεως, ἄν δηλαδή δέν εἶχε πέσει ὁ ἄνθρωπος, δέν γνωρίζουμε πῶς θά ἦταν τά πράγματα· ὅμως, μετά τήν πτώση ἔτσι ἔχουν. Καί ἔρχεται ὁ Κύριος καί εὐλογεῖ μέ εἰδικό μυστήριο τόν γάμο, ὅσο πεζός κι ἄν εἶναι σέ ὁρισμένες πτυχές του καί σέ ὁρισμένες ἐκδηλώσεις του.

Τό βαθύτερο στοιχεῖο τοῦ γάμου

Πάντως, τό βαθύτερο στοιχεῖο, τό κυρίαρχο στοιχεῖο, ἡ βαθύτερη συνεκτική οὐσία στόν γάμο –καί στή σχέση τοῦ ἀνδρογύνου πρός τόν Θεό καί στή σχέση τοῦ ἑνός πρός τόν ἄλλο καί στή σχέση τῶν γονέων πρός τό παιδί, πρός τόν καρπό πού θά γεννηθεῖ– εἶναι ἡ ἀγάπη. Δέν μπορεῖ δηλαδή νά ὑπάρχει γάμος, νά ὑπάρχει οἰκογένεια, δέν μπορεῖ αὐτό τό γεγονός, αὐτό τό μέγα μυστήριο νά εἶναι εὐλογημένο καί νά εἶναι μέσα στόν σκοπό του καί νά ἐκπληρώνει τήν ἀποστολή του, ἐάν λείπει αὐτό τό στοιχεῖο πού λέγεται ἀγάπη.

Θά ἤθελα ἀπό τώρα ἀκόμη, εὐθύς ἐξαρχῆς –διότι ἀρκετές φορές θά ἐπανέλθουμε σ ̓ αὐτό τό στοιχεῖο πού λέγεται ἀγάπη– νά τονίσω ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία δίνει νόημα στόν γάμο, δίνει νόημα στήν οἰκογένεια· ἡ ἀγάπη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία λύνει ὅλα τά προβλήματα. Ὄχι ἁπλῶς ἡ ἀγάπη, ἡ σκέτη ἀγάπη, πού δέν ξέρω τί νόημα θά τῆς ἔδινε κανείς, ἀλλά ἡ ἀγάπη αὐτή τοῦ Θεοῦ, πού κάνει τόν ἄνθρωπο νά δημιουργεῖ, ἡ ἀγάπη πού ὁ Θεός φυτεύει μέσα στόν ἄνθρωπο, καί ἡ ὁποία τόν κάνει νά μήν εἶναι στραμμένος πρός τόν ἑαυτό του ἀλλά πρός τόν Θεό καί πρός τούς συνανθρώπους του.

Ἡ ἐν Χριστῷ ἀγάπη, ἡ ἀληθινή αὐτή ἀγάπη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία λύνει ὅλα τά προβλήματα πού παρουσιάζονται, ἀπό τήν πρώτη στιγμή πού ἀποφασίζει κάποιος νά δημιουργήσει οἰκογένεια, ἀλλά καί καθώς ἀποκτᾶ καί μεγαλώνει παιδιά. Ἡ ἀγάπη ὅμως, ἐπαναλαμβάνω, ἡ ἀληθινή, ἡ σωστή, αὐτή πού βγάζει τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν ἑαυτό του. Ὄχι ἡ ἀγάπη ἐκείνη ἡ ὁποία κινεῖ γῆ καί οὐρανό, γιά νά ὑπηρετηθεῖ, ἀλλά ἡ ἀγάπη ἐκείνη ἡ ὁποία «οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς», κατά τόν ἀπόστολο Παῦλο, ἀλλά βγαίνει ἀπό τόν ἑαυτό της καί δίνεται στόν ἄλλο.

Ἀπό πότε ἀρχίζουν τά βάσανα τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ καρπός τοῦ γάμου, τοῦ ἐν ἀγάπῃ γάμου, εἶναι τό παιδί. Τό παιδί ἀρχίζει νά ὑπάρχει ἀπό τή στιγμή πού θά συλληφθεῖ στήν κοιλιά τῆς μάνας του. Ἐδῶ, παρακαλῶ, νά προσέξουμε τό ἑξῆς: ὑπάρχει τό παιδί, ὡς σῶμα καί ψυχή, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συλλήψεως. Αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία. Δηλαδή, αὐτή ἡ ἄμορφη μάζα, πού ὑπάρχει ἀπό τή στιγμή τῆς συλλήψεως, εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ἡ ἄμορφη αὐτή μάζα, ἡ ὁποία ἀκόμη οὔτε συνείδηση, θά λέγαμε, ἔχει οὔτε νοῦ οὔτε ἐκδηλώσεις ψυχῆς ἔχει, εἶναι ἄνθρωπος. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος αὐτός ὁ ὁποῖος ἐμφανίζεται ἐκείνη τή στιγμή καί ὁ ὁποῖος θά ὑπάρχει αἰωνίως.

Ὑπάρχει λοιπόν ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς συλλήψεως ὁ ἄνθρωπος ὡς σῶμα καί ψυχή. Ἐπίσης, ὡς σῶμα καί ψυχή ὁ ἄνθρωπος μένει ἐννέα μῆνες μέσα στήν κοιλιά τῆς μάνας του· ὡς σῶμα καί ψυχή ὑπάρχει ἀπό τή γέννησή του μέχρι τόν θάνατο, καί ὡς σῶμα καί ψυχή θά ὑπάρχει αἰωνίως μετά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι κάτι συμβαίνει στόν ἄνθρωπο κατά τόν θάνατο: γίνεται ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα, πού διαρκεῖ καθ ̓ ὅλη τήν περίοδο ἀπό τόν θάνατο τοῦ καθενός μέχρι τήν ἡμέρα τῆς γενικῆς ἀναστάσεως.

Ἀπό τήν πρώτη στιγμή πού συλλαμβάνεται τό παιδί, ἀπό ἐκείνη κιόλας τή στιγμή τίθενται οἱ καταβολές τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὁποῖος θά παρουσιασθεῖ ἔπειτα. Ἀπό ἐκείνη τήν πρώτη στιγμή δημιουργεῖται ἡ δομή τῆς ὑπάρξεώς του. Καί ἀπό αὐτή τή στιγμή ἀρχίζουν τά βάσανα τοῦ ἀνθρώπου. Καμιά φορά λέμε: «Τί ξένοιαστα πού εἶναι τά παιδιά!» Ὅταν θά ἔχουν μεγαλώσει ἀρκετά, τά ζηλεύουμε, πού εἶναι ξένοιαστα, τά ζηλεύουμε, πού εἶναι χωρίς βάσανα, καί θά θέλαμε κι ἐμεῖς νά βρεθοῦμε στή δική τους ἡλικία καί νά εἴμαστε ἀπαλλαγμένοι ἀπό τίς φροντίδες πού μᾶς ἀπασχολοῦν. Καί ὅμως, τά βάσανα τοῦ παιδιοῦ ἀρχίζουν ὄχι ἁπλῶς ἀφοῦ μεγαλώσει ἀρκετά, ἀλλά ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ὑπάρξεώς του, τῆς παρουσίας του.

Ἔχει μεγάλη σημασία μέ τί καταβολές ἦλθε στήν ὕπαρξη ἕνα παιδί. Εἶναι ἡ δομή του, τό θεμέλιό του, εἶναι ἡ βάση τῆς ὑπάρξεώς του αὐτές οἱ καταβολές, οἱ ὁποῖες συγκροτοῦν τήν ὕπαρξη αὐτή, τόν ἄνθρωπο αὐτό, τήν ἀρχική ἄμορφη μάζα. Ἔχει μεγάλη σημασία ἑπομένως ποιές εἶναι οἱ καταβολές τοῦ παιδιοῦ, ποιά εἶναι ἡ δομή του, ποιό εἶναι τό θεμέλιό του, ποιά εἶναι ἡ ὅλη συγκρότησή του στήν κοιλιά τῆς μάνας του. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο αὐτό. Κατά τό ἐννιάμηνο, πού τό παιδί μένει ἐκεῖ μέσα, ὅλο αὐτό τό διάστημα τό παιδί δέν τά περνάει καί τόσο καλά, ὅσο νομίζουμε.

Πολλά βάσανα τῆς μάνας, ἀκόμη καί τοῦ πατέρα, τά ζεῖ καί αὐτό, τό καημένο. Δηλαδή, ἡ ὅλη ψυχική κατάσταση τῆς μητέρας ἐπηρεάζει καί τό ἔμβρυο. Ἡ ὅλη ψυχική κατάσταση τοῦ πατέρα ἐπηρεάζει ἐπίσης καί τό ἔμβρυο. Ὅταν ὁ πατέρας, ἤ πρωτίστως, ὅταν ἡ μητέρα εἶναι ἕνας νευρωτικός ἄνθρωπος, εἶναι ἐντελῶς ἀδύνατο νά μήν ἐπηρεαστεῖ αὐτή ἡ ἄμορφη μάζα πού εἶναι ἐκεῖ μέσα.

Εἶναι μέν ἄμορφη μάζα, ἀλλά εἶναι ὁ ἄνθρωπος αὐτός ὁ ὁποῖος θά ζήσει αἰωνίως. Δέν θά εἶναι ἕνας ἄλλος ἄνθρωπος αὐτός πού θά ζήσει αἰωνίως, ἀλλά αὐτή ἡ ἄμορφη μάζα. Ἄν ἀναγεννηθεῖ, θά ἀναγεννηθεῖ αὐτή ἡ μάζα, αὐτή ἡ ὕπαρξη, καί ὄχι κάποια ἄλλη, ἡ ὁποία θά γίνει ἕνας ἄλλος ἄνθρωπος. Θά ἀναγεννηθεῖ αὐτός ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος μέσα ἐκεῖ πολλές φορές ἐπηρεάζεται βαθύτατα ἄλλοτε πρός τό καλό καί ἄλλοτε πρός τό κακό. Διότι μπορεῖ νά ἐπηρεαστεῖ καί πρός τό καλό ἀπό τήν πληρότητα, ἀπό τήν ἰσορροπία πού ἔχει ἡ μητέρα, ἀπό τή χαρά, ἀπό τήν ἐλπίδα, ἀπό τήν πίστη πού ἔχει ἡ μητέρα. Ὄχι ὅτι μεταδίδει πίστη στό παιδί, ἀλλά μιά πιστή μητέρα αἰσθάνεται ἀσφάλεια, ἔχει βεβαιότητα ἐσωτερική, ἔχει εἰρήνη, καί ὅλα αὐτά τά βιώματά της ἔχουν ἀνάλογη ἀντανάκλαση στό παιδί.

Μολονότι, κατά τήν ἐπιστήμη, τό παιδί ἔχει μιά αὐτοτέλεια, ἔχει μιά αὐτοτελή ζωή, καί τά πάντα φιλτράρονται διά μέσου ἑνός φίλτρου –καί τό αἷμα ἀκόμη, πού πάει στό παιδί, δέν εἶναι αὐτό τό ἴδιο τό αἷμα τῆς μητέρας, ἀλλά φιλτράρεται καί γίνεται, τρόπον τινά, ἕνα ἀλλιώτικο αἷμα, καθαρό– παρά ταῦτα ὅμως ὅλα αὐτά τά βιώματα, εἴτε καλά εἴτε ἄσχημα, πού ζεῖ ἡ μητέρα, περνοῦν καί ἐπηρεάζουν καί τό ἔμβρυο. Αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία ὄχι μόνο γιά τίς μητέρες πού βρίσκονται σέ κατάσταση κυοφορίας σήμερα ἤ θά βρεθοῦν αὔριο, ἀλλά ἔχει μεγάλη σημασία γιά ὅλους μας. Διότι βιώματα ἤ ἄλλα πράγματα ἀόριστα καί ἀνεξήγητα, πού ὑπάρχουν μέσα μας καί μᾶς βαρύνουν καί δημιουργοῦν μερικές φορές καταστάσεις ἀνεξήγητες, μελαγχολικές κτλ., δέν ἀποκλείεται νά ἔχουν τή ρίζα τους καί νά ἀρχίζουν ἀπό τήν ἐποχή ἐκείνη πού ἤμασταν ἐκεῖ μέσα στό σκοτάδι, στήν κοιλιά τῆς μάνας μας.

Ἑπομένως, αὐτά τά ὁποῖα λέμε σήμερα ἐδῶ καί θά ποῦμε καί τίς ἄλλες Κυριακές, καί θά ἀναφέρονται στά μικρά παιδιά καί στούς γονεῖς τους, ἐνδιαφέρουν τόν καθένα μας. Διότι πολλά πράγματα, ἐπαναλαμβάνω, ἀπό αὐτά πού καμιά φορά ζεῖ κανείς, πού νιώθει δηλαδή πώς κάτι τόν δένει, κάτι τόν φυλακίζει κυριολεκτικά, κάτι δημιουργεῖ μέσα του μιά σκοτεινή κατάσταση, καί δέν ξέρει τί τοῦ συμβαίνει, πολλά ἀπό αὐτά, ἄν ὄχι ὅλα, μπορεῖ νά προέρχονται ἀπό τόν σκοτεινό θάλαμο τῆς μητέρας ἤ καί ἀπό τά πρῶτα χρόνια μετά τή γέννηση, πού ζήσαμε κάτω ἀπό τήν ἐπήρεια τῆς μητέρας, τῆς νευρωτικῆς μητέρας, τῆς ἀνήσυχης μητέρας.

Ἀλλά εἶπα ὅτι καί ἕνας πατέρας ἀκόμη μπορεῖ νά ἐπιδράσει. Ὅταν δηλαδή μέ τή νευρωτική του κατάσταση δημιουργεῖ μέσα στό σπίτι ἀναστάτωση, καί αὐτό ἔχει ἀνάλογες ἐπιπτώσεις στή μητέρα, ἐν συνεχείᾳ καί τό παιδί ὑφίσταται μιά ἀνάλογη κακή ἐπίδραση. Ὁ Θεός μόνο γνωρίζει πόσοι ἀπό μᾶς καί πόσο ἐπηρεαστήκαμε ἀπό τέτοιου εἴδους καταστάσεις κατά τήν ἐμβρυϊκή μας περίοδο, καί φέρουμε μέχρι σήμερα τό βάρος τους, καί τίς οἶδε μέχρι πότε θά τό φέρουμε.

Οἱ γονεῖς ὀφείλουν νά ἀγαποῦν τό παιδί τους

Ἡ βάση τοῦ γάμου καί τῆς οἰκογενείας, εἴπαμε, εἶναι ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη ὄχι μόνο μεταξύ τῶν συζύγων ἀλλά καί μεταξύ τῶν γονέων καί τῶν παιδιῶν. Οἱ γονεῖς ὀφείλουν νά ἀγαποῦν τό παιδί τους πρό τῆς γεννήσεώς του καί πρό τῆς συλλήψεώς του ἀκόμη, καί νά τό ἀγαποῦν ὄχι σάν ἕνα ἀντικείμενο ἀλλά ὡς ἕνα πρόσωπο ἐλεύθερο. Ἴσως ἀκούγεται λίγο παράξενα πού λέμε πώς οἱ γονεῖς πρέπει νά ἀγαποῦν τό παιδί τους. Βρίσκονται ἄραγε γονεῖς πού δέν ἀγαποῦν τό παιδί τους;

Ὡστόσο, πιστεύω ὅτι καί γονεῖς ἀκόμη οἱ ὁποῖοι δέν θά ἤθελαν μέ κανέναν τρόπο νά παραδεχθοῦν ὅτι δέν ἀγαποῦν τό παιδί τους, εἶναι ἐνδεχόμενο ὑποσυνείδητα νά μήν πῆραν καλή στάση ἀπέναντι στό παιδί καί τελικά νά μήν τό ἀγάπησαν, ὅπως ἔπρεπε νά τό ἀγαπήσουν. Δηλαδή, ἐάν μιά μητέρα, πού κυοφορεῖ καί πρόκειται νά φέρει στόν κόσμο ἕνα παιδί, δέν τό ἀγκαλιάσει αὐτό τό παιδί μέ ὅλη της τήν ἀγάπη, ἀλλά πάρει μιά ἀντιδραστική, μιά ἀπωθητική στάση ἀπέναντί του, ἔστω ὑποσυνείδητα, τό παιδί αὐτό, λόγῳ τῆς στάσεως αὐτῆς καί τῶν ἀναλόγων βιωμάτων τῆς μητέρας, ὑφίσταται ἀναλόγους ἐπηρεασμούς· καί τό πράγμα εἶναι ἀκόμη χειρότερο, ὅταν γεννηθεῖ τό παιδί.

Ἐδῶ πρέπει πάλι νά ποῦμε δυό λόγια γιά τήν ἀγάπη, ὅπως εἴπαμε καί πιό μπροστά. Ὅταν λέμε ἀγάπη, δέν τήν ἐννοοῦμε ὅπως τή θέλει ὁ καθένας. Μπορεῖ κάποιος πατέρας καί κάποια μητέρα νά περιμένουν μέ λαχτάρα νά ἔλθει τό παιδί στόν κόσμο. Ἀλλά ἄραγε ἀπό ἀγάπη; Ἀπό ἀληθινή ἀγάπη; Ἄραγε μέ βαθυτάτη συναίσθηση ὅτι ἔγιναν συνδημιουργοί μέ τόν Θεό; Ἄραγε μέ συναίσθηση ὅτι θά ἔλθει ἕνα ἐπιπλέον πλάσμα στόν κόσμο, καί ὅτι τό πλάσμα αὐτό εἶναι πρωτίστως πλάσμα τοῦ Θεοῦ, καί ὅτι εἶναι ἕνα πρόσωπο, ἕνας ἄνθρωπος ἐλεύθερος καί ὄχι δικό τους ἀντικείμενο, δικό τους κτῆμα κάτι δηλαδή πού θά πρέπει ὁπωσδήποτε νά τούς ἱκανοποιήσει καί νά κάνει τά θελήματά τους;

Πάρα πολλοί εἶναι οἱ γονεῖς οἱ ὁποῖοι περιμένουν μέ λαχτάρα πότε θά γεννηθεῖ τό παιδί, γιά νά παίξουν. Βέβαια, τό παιδί θέλει καί παιγνίδια, θέλει καί γέλια, θέλει καί χαρές, ἀλλά στό βάθος ὅλα αὐτά μήπως τά κάνει κανείς –ἕνας πατέρας, μιά μητέρα, μιά γιαγιά, ἕνας ἀδελφός ἤ μιά ἀδελφή τοῦ πατέρα ἤ τῆς μητέρας– κινούμενος ὄχι ἀπό ἀγάπη; Εἴπαμε, ἡ ἀληθινή ἀγάπη εἶναι ἕνα δόσιμο ἐν Χριστῷ πρός τόν Θεό καί πρός τόν ἄλλο καί, ἐν προκειμένῳ, στό παιδί. Εἶναι ἕνα τέτοιο δόσιμο αὐτή ἡ ἀγάπη τους ἤ μέ τήν ἀγάπη τους θέλουν νά πάρουν; Δηλαδή ἁπλῶς διασκεδάζουν ὁ πατέρας ἤ ἡ μητέρα ἤ, γενικότερα, οἱ συγγενεῖς καί περνοῦν εὐχάριστα τόν καιρό τους παίζοντας μέ τό παιδί· ἀλλά στό βάθος πιθανόν αὐτό τό παιδί νά τό βλέπουν σάν ἕνα ἀντικείμενο, μέ τό ὁποῖο περνοῦν εὐχάριστα, καί ὄχι ὡς ἕνα πρόσωπο, ὡς ἕνα πλάσμα τοῦ Θεοῦ, πού πρέπει νά γίνει ὁλοκληρωμένος ἄνθρωπος, ἰσορροπημένος ἄνθρωπος, πού θά ἔχει, τρόπον τινά, δοῦναι λαβεῖν ἀπευθείας μέ τόν Θεό.

Πόσες φορές οἱ γονεῖς ἔχουν καημό νά γεννηθεῖ ἕνα παιδί, καί τό παιδί αὐτό νά μάθει ὅ,τι δέν μπόρεσαν νά μάθουν αὐτοί, νά σπουδάσει καί νά γίνει ὅ,τι δέν μπόρεσαν νά γίνουν αὐτοί. Τό ἔχουν καημό μέσα τους, καί εἶναι μιά πληγή στήν ψυχή τους. Πόσες φορές οἱ γονεῖς ἔχουν διάφορα αἰσθήματα κατωτερότητος, διότι εἶχαν μεγάλη ἰδέα γιά τόν ἑαυτό τους καί ἤθελαν νά πετύχουν τοῦτο καί ἐκεῖνο καί δέν μπόρεσαν –δέν φθάνει νά ἔχεις ἁπλῶς ἰδέα καί νά θέλεις κάτι νά πετύχεις, ἀλλά πρέπει καί νά μπορεῖς κιόλας– καί μετά τήν ἀποτυχία εἶναι βαριά τραυματισμένοι! Αὐτό τό φέρουν βαρέως καί ἔχουν τόν καημό πότε νά γεννηθεῖ τό παιδί, ὁ γιός ἤ ἡ κόρη, καί ἀμέσως νά τό ἁρπάξουν καί γρήγορα νά τό ἑτοιμάσουν νά πετύχει, τουλάχιστον τό παιδί τους, ἐκεῖνο πού δέν πέτυχαν αὐτοί, χωρίς νά διερωτῶνται: «Ὁ γιός ἤ ἡ κόρη κάνει γι ̓ αὐτό τό πράγμα; Μπορεῖ; Φθάνουν οἱ ἱκανότητές του ὥς ἐκεῖ ἤ εἶναι γιά κάτι ἄλλο, καί ἔχει δυνάμεις καί ἱκανότητες γιά κάτι χαμηλότερο, γιά κάτι μικρότερο;» Γιά κάτι τό ὁποῖο βέβαια δέν θά παίξει κανένα ρόλο στήν ἱκανοποίηση τῶν γονέων, στό νά θεραπεύσει τά τραύματα τῶν γονέων, στό νά θρέψει, σέ τελευταία ἀνάλυση, τή φιλαυτία τους, τήν ἀγάπη τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ τους.

5-10-1969

Ηχητικα

Κειμενα

Βιβλια

Βίντεο