Ὅταν σκεπτόμαστε τούς κεκοιμημένους, ὅπως αὐτή τήν ἡμέρα, ἀνοίγει ἡ καρδιά μας περισσότερο καί πιό ἄνετα καί πρός τούς ἄλλους. Γιά νά τό καταλάβουμε, νά πῶ τό ἑξῆς: Ὅταν γίνεται μιά κηδεία, ὅλοι ὅσοι παρευρίσκονται ἐκείνη τήν ὥρα εἶναι λίγο πολύ συντετριμμένοι. Ὅ,τι κι ἄν προηγήθηκε, ὅ,τι ἴσως κι ἄν ἀκολουθήσει, κανείς δέν ἔχει κουράγιο νά τά βάλει μέ τούς ἄλλους ἤ νά κρατάει κακία μέσα του. Τήν ὥρα ἐκείνη μαλακώνουν οἱ καρδιές, φεύγει ἡ κακία, τό κακό, καί πιό πολύ περνάει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στίς ψυχές. Ὁ ἄνθρωπος μπροστά στήν πραγματικότητα τοῦ θανάτου, τῶν κεκοιμημένων, συντρίβεται. Ὅλο τό ἀτίθασο, τό ἄγριο πού εἶναι μέσα στήν ψυχή ὑποχωρεῖ καί γίνεται κανείς περισσότερο ἄνθρωπος, περισσότερο χριστιανός. Εὐχῆς ἔργον θά ἦταν ἀπό σήμερα νά ζωντανέψει μέσα μας, ὅσο γίνεται περισσότερο, ἡ ἐπικοινωνία μας καί μέ τούς κεκοιμημένους καί μέ τούς πλησίον.

Φθάσαμε σ᾿ αὐτή τήν ἁγία ἡμέρα καί γιορτάζουμε. Ἄς μήν τά πάρουμε ὅμως τυπικά, ἐξωτερικά τά πράγματα. Ἐφόσον εἴμαστε βαπτισμένοι καί ἔχουμε μέσα μας τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐκεῖνο τό ὁποῖο χρειάζεται τώρα εἶναι νά γίνει ἀναζωπύρωση αὐτῆς τῆς χάριτος, νά ἀνάψει μέσα μας ἡ θεϊκή φωτιά. Τά γεγονότα πού ζοῦμε μέσα στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας μᾶς βοηθοῦν νά πάρουμε πιό ἀληθινά, πιό τίμια, πιό ὑπεύθυνα, πιό ζωντανά τά πράγματα, ἰδιαίτερα ἄν λάβουμε ὑπ᾿ ὄψιν μας τό δεδομένο αὐτό, ὅτι ἤδη ὁ Κύριος μᾶς ἔκανε μέλη τῆς Ἐκκλησίας του, καθώς βαπτισθήκαμε καί διά τοῦ μυστηρίου τοῦ χρίσματος ἔχουμε μέσα μας τή χάρη. Ἡ Πεντηκοστή ἔγινε –δέν χρειάζεται νά γίνει καινούργια. Τώρα ἐκεῖνο πού χρειάζεται νά κάνουμε εἶναι νά ἀφήσουμε τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά ἐργασθεῖ μέσα μας καί νά μᾶς ἀλλάξει.

Ὁ Ἀδάμ πρίν πέσει δέν ἦταν σκέτος ἄνθρωπος, ἔστω καθαρός ἀπό ἁμαρτία· εἶχε μέσα του τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὅταν σκηνώσει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα στόν ἄνθρωπο, ἐπανέρχεται κανείς στήν κατάσταση πού ἦταν ὁ Ἀδάμ πρίν πέσει καί αἰσθάνεται μέσα του τόν Θεό, τό Ἅγιο Πνεῦμα. Τίποτε δέν μπορεῖ νά σταθεῖ μπροστά σ᾿ αὐτό. Ὅλες οἱ ἀξίες οἱ ἀνθρώπινες, ὅλα τά καλά τοῦ κόσμου δέν εἶναι τίποτε, παρά ἕνα σκύβαλο, ἕνα κουρέλι μπροστά σ᾿ αὐτή τήν κατάσταση. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο ὅτι φθάνει ὁ ἄνθρωπος στήν κατάσταση πού εἶχε ὁ Ἀδάμ πρίν πέσει. Ἐκεῖνο πού συμβαίνει εἶναι ὅτι ἀρχίζει αὐτή ἡ χάρη νά μορφώνει μέσα στόν ἄνθρωπο τόν Χριστό. Καί αἰσθάνεται κανείς ὅτι εἶναι μέσα του ὁ Χριστός· ὄχι ἁπλῶς ἀόριστα ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὁ Χριστός πού ἔγινε ἄνθρωπος, ὁ Χριστός στόν ὁποῖο εἶναι ἑνωμένη ἡ θεότητα μέ τήν ἀνθρωπότητα.

Ὅσοι ἀγωνίζονται, χρειάζεται νά τό κάνουν φιλότιμα, μέ ἐπιμέλεια, μέ ἐπιμονή. Ἐκεῖ θά φανεῖ καί ἡ ὑπομονή, ἐκεῖ θά φανεῖ καί ἡ πίστη. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀγωνίζεται καί, ἐπειδή δέν βλέπει νά γίνεται αὐτό πού περιμένει, ἀμέσως ἀπογοητεύεται καί τά ἐγκαταλείπει, πῶς θά προκόψει; Ποῦ ἡ πίστη, ποῦ ἡ ὑπομονή, ποῦ ἡ ἐπιμονή, ποῦ ἡ ἀγάπη στόν Χριστό; Καλλιεργεῖ κανείς ἕνα χωράφι –στήν ἀρχή τό ἐκχερσώνει· βγάζει τίς πέτρες, τίς ρίζες, τά ζιζάνια– καί ὕστερα, ὅπως εἶπε ὁ Κύριος, δέχεται ἡ γῆ ἡ ἀγαθή τόν σπόρο καί καρποφορεῖ ἐν ὑπομονῇ. Ἔτσι γίνεται καί μέ τήν ψυχή. Καί ἡ ἀπόδειξη ὅτι σέ δέχτηκε ὁ Κύριος, δέχτηκε τόν κόπο σου, θά εἶναι τό νά σοῦ δώσει ὡς καρπό τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ναί, ἀγωνίζεται κανείς, κάνει τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἀκριβῶς γιά νά ἀποκτήσει τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀλλά καί ἀφοῦ ἀποκτήσει τή χάρη, τί θά κάνει; Θά συνεχίσει νά κάνει τίς ἐντολές τοῦ Χριστοῦ.

Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τήν Θεοτόκον...… Τί λόγια ὑπάρχουν ἐδῶ γιά τήν Παναγία! Εἶναι ἄξιο πραγματικά νά μακαρίζει ὁ καθένας τή Θεοτόκο. Καί ὠφελεῖ πάρα πολύ νά σκεφτόμαστε ὅτι ἡ Παναγία, ἡ ὁποία ἔγινε Μητέρα τοῦ Θεοῦ, εἶναι σέ τέτοια θέση, πού οἱ πάντες τή μακαρίζουν. Ὅλα αὐτά τά λόγια, τό ἕνα σέ συνεπαίρνει περισσότερο ἀπό τό ἄλλο. Αὐτή τήν ὥρα νά ξεχαστοῦμε ἀπό ὅλα τά ἄλλα, καί νά θαυμάσουμε καί νά δοξάσουμε τήν Παναγία, ὄχι μέ τήν ἔννοια ἁπλῶς νά πάρουμε κάτι καί νά πᾶμε κατόπιν νά ἀπολαύσουμε τά δικά μας, τά ὁποῖα μπροστά στό θαῦμα τῆς Παναγίας εἶναι ἕνα τίποτε! Ἀλλά μέ τό ὅλο εἶναι μας νά ἀγαπήσουμε τήν Παναγία καί νά ἔχουμε μέσα μας πόθο πολύ –καθώς αὐτό θέλει ἐκείνη καί γι᾿ αὐτό ἔγινε Μητέρα τοῦ Θεοῦ– νά σωθοῦμε καί νά βρεθοῦμε κοντά της. Λίγο νά ἀνοίξει ἡ ψυχή μας καί νά ἀρχίσει ἔτσι κάπως νά νιώθει, θά πετάει ἀπό τή χαρά της.

Ὁ Θεός, ὅταν ἔπλασε τούς πρωτοπλάστους, τούς ἔδωσε τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν ὁποία ὅμως ἔχασαν, ὅταν ἔπεσαν. Ἡ Ἐκκλησία τώρα δίνει ξανά τή χάρη στόν ἄνθρωπο μέ τό μυστήριο τοῦ χρίσματος, ὄχι γιά νά εἶναι κιόλας τέλειος, ἀλλά διότι ἀλλιῶς δέν μπορεῖ νά προχωρήσει καί νά φθάσει στό καθ᾿ ὁμοίωσιν. Ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν πλευρά του, ὅσο κι ἄν βελτιωθεῖ, παραμένει σκέτος ἄνθρωπος, ἕνα σκέτο κτίσμα. Ἐκεῖνο τό ὁποῖο «τελειοῖ» τόν ἄνθρωπο εἶναι ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἡ χάρη αὐτή ἔρχεται νά βοηθήσει τόν καθένα, γιά νά δείξει στήν πράξη ὅτι θέλει τόν Θεό, τόν ἀγαπᾶ, τόν προτιμᾶ, μέ αὐτόν θέλει νά ζήσει. Ὁπότε, ὅσο περισσότερο τό κάνει κανείς αὐτό, τόσο πιό δεκτικός γίνεται τῆς χάριτος. Καί ὅσο πιό δεκτικός γίνεται τῆς χάριτος, τόσο περισσότερο κινεῖται πρός τόν Θεό καί φθάνει, ὅσο μπορεῖ ὁ καθένας σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο, στήν ἀτέλεστο τελειότητα, καί ἔπειτα φεύγει ἀπό αὐτόν τόν κόσμο.

Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἔρχεται γιά νά φέρει χαρά. Ὡστόσο, στήν ἀρχή φέρνει λύπη. Πρῶτον, ἐπειδή εἴμαστε βρώμικοι, καί δεύτερον, ἐπειδή μέ τήν παρουσία του καταργεῖ τόν παλαιό ἄνθρωπο πού κυβερνᾶ τό εἶναι μας.
Ἀκοῦμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί λυπούμαστε, γιατί καταργοῦν τή βασιλεία τοῦ ἐγώ. Ὅλα αὐτά πού μᾶς στενοχωροῦν, καί λέμε: «Εἶμαι θλιμμένος, πληγωμένος, στενοχωρημένος», ὅλα αὐτά ἔπρεπε νά τά πάρουμε μέ χαρά, γιατί εἶναι ὅ,τι πρέπει γιά τόν θάνατο τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ μας. Αὐτά ὅλα πού λέμε εἶναι οἱ ἀντιδράσεις τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ μας, πού δέν θέλει νά πεθάνει. Τήν ὥρα πού κάποιος μᾶς προσβάλλει, μᾶς ξετινάζει, ἐσωτερικά ἐμεῖς νά ποῦμε: «Καλά μοῦ ἔκανε», ἄσχετα ἄν ἐξωτερικά ἴσως διαμαρτυρηθοῦμε. Καί νά ξέρουμε ὅτι καί τά χειρότερα πράγματα νά μᾶς ποῦν, μποροῦν νά μή μᾶς ἀγγίξουν καθόλου, ἄν δέν σπεύσουμε νά αὐτοδικαιωθοῦμε.